"Навошта трымаць мяне тут?" Беларускую актывістку могуць дэпартаваць з ЗША

20/08/2025 - 19:05

Беларускую актывістку могуць дэпартаваць з ЗША / Euroradio

Беларуска, якая з 2017 года легальна пражывала ў ЗША, апынулася ў цэнтры ўтрымання (detention center — месца ўтрымання нелегальных мігрантаў) і цяпер можа быць дэпартавана з краіны.

Еўрарадыё пагутарыла з ёй пра жыццё ў ЗША, затрыманне, умовы ўтрымання і магчымыя наступствы. Мы размаўлялі з дзяўчынай праз яе мужа: яна была на сувязі па тэлефоне, а ён перадаваў яе словы праз мэсенджар.

"Я заўсёды была законапаслухмянай, сумленна плаціла падаткі і ні разу не парушала закон"

Вераніка К. прыехала ў ЗША ў 2017 годзе як турыстка, але вырашыла застацца, бо ёй вельмі спадабалася краіна, а вяртацца ў Беларусь было небяспечна.

— У Мінску я выкладала англійскую мову ў Ліцэі БДУ, і пры гэтым заўсёды падтрымлівала апазіцыю: распаўсюджвала сярод студэнтаў ідэі свабоды і дэмакратыі. Мая сям’я таксама пацярпела ад рэжыму Лукашэнкі: дзядзька і хросны бацька, Аляксандр К., быў застрэлены пры загадкавых абставінах, працуючы ў КДБ. Мой брат і былы муж сядзелі ў турме, дзе іх збівалі за ўдзел у апазіцыйных акцыях. Гэтыя рэпрэсіі паказалі, што небяспека пагражае ўсёй сям’і.

У Амерыцы Вераніка адчула, што можа жыць і гаварыць вольна. У Нью-Ёрку ўдзельнічала ў акцыях салідарнасці з Беларуссю, пасля пераехала ў Флорыду — і працягнула сваю актыўнасць.

— У 2017 годзе я стала сябрам Belarusian American Association (BAZA), удзельнічала ў мітынгах і акцыях пратэсту пасля выбараў 2020 года, аказвала фінансавую дапамогу пацярпелым ад рэпрэсій.

Як і ў Беларусі, у ЗША яна выкладала англійскую мову.

— Я скончыла ўніверсітэт у Нью-Ёрку, атрымала мясцовы дыплом і ступень магістра. Гэта дазволіла зноў выкладаць — ужо ў ЗША.

Вераніка знаходзілася ў ЗША легальна: у 2018 годзе яна выйшла замуж за беларускага апазіцыянера, які чакаў палітычнага прытулку.

— Я далучылася да яго справы і заставалася ў краіне легальна. Пазней зноў выйшла замуж. Ён не амерыканец, але, як і я, жыве ў ЗША з 2017 года і таксама дамагаецца прытулку. 25 снежня 2024 года ў мяне нарадзіўся сын — грамадзянін ЗША. Разам мы выхоўваем траіх дзяцей. Мая сям’я ў Беларусі пераследуецца, і цяпер любая мая дзейнасць, пасты, каментары, нават гэтае інтэрв’ю, могуць быць выкарыстаныя супраць мяне, калі я вярнуся.

"Як вы можаце мяне дэпартаваць, калі ў мяне нават дакументаў няма пры сабе?"

Паводле Веронікі, цяпер у ЗША такая сітуацыя з міграцыяй, што праверыць могуць каго заўгодна, нават проста на вуліцы: папрасіць дакументы, спытаць пра міграцыйны статус.

— Нават калі ў цябе чыстая гісторыя, калі ты не парушаў закон, але твая справа яшчэ не разглядалася — могуць узнікнуць праблемы. Усе сітуацыі розныя. Са мной гэта здарылася выпадкова: паліцыю паклікалі выпадковыя мінакі, якія заўважылі, што маё дзіця знаходзіцца без нагляду.

Пакуль я заносіла пакеты і разбірала іх дома, прыехала паліцыя і арыштавала мяне. Але абвінавачанняў не прад’явілі. Ніякіх справаў супраць мяне няма — ні адміністрацыйных, ні крымінальных.

Падчас арышту праверылі мой іміграцыйны статус і даведаліся, што я ўсё яшчэ чакаю палітычны прытулак.

Пасля гэтага мяне перадалі іміграцыйнай службе. Спачатку даставілі ў часовы цэнтр апрацоўкі — там я ўпершыню сустрэлася з супрацоўнікамі ICE (Іміграцыйная і мытная паліцыя ЗША).

Мне выдалі нейкія паперы і, па сутнасці, прад’явілі абвінавачанне. Адзін з афіцэраў сказаў: "Вы прыехалі з такімі мэтамі і засталіся, таму мы лічым, што вас трэба дэпартаваць. Вы павінны з’явіцца тады і туды…". Але я адмовілася падпісваць гэтыя дакументы.

Яшчэ праз два дні мяне паднялі сярод ночы і сказалі, што будуць дэпартаваць. Я спытала: "Як вы можаце мяне дэпартаваць, калі ў мяне няма нават дакументаў з сабой? Суда не было, з адвакатамі я не размаўляла. Як гэта магчыма?"

Насамрэч гэтыя афіцэры самі нічога не ведалі — проста зайшлі, напалохалі і пайшлі.

Пазней сярод ночы мяне зноў паднялі і павезлі, але не сказалі, куды. Маршрут быў такі: аўтобус — самалёт — аўтобус. Увесь гэты час мы былі ў кайданках — на руках і на нагах. Дзякуй Богу, у самалёце іх здымалі, калі ішлі ў туалет, але ў аўтобусе — не. Гэта доўжылася амаль суткі.

У выніку Вераніку і яшчэ 22 чалавекі прывезлі ў штат Нью-Мексіка.

— Гэта ўжо быў цэнтр утрымання. Усе рэчы адабралі, выдалі ID-картку з маім імем і фота. І адзенне, як у фільмах. Колер формы залежыць ад крымінальнага мінулага: у мяне яго няма — я ў сінім. У каго былі дробныя парушэнні — аранжавая, у цяжкіх злачынцаў — чырвоная.

Праз два тыдні адбыўся першы суд, дзе мне прад’явілі афіцыйныя абвінавачанні. Пыталіся: чаму я ў ЗША, чаму не вяртаюся на радзіму і г.д.

"Хочаш — выходзь пад пякучае сонца, хочаш — сядзі і мёрзні ўнутры"

Вераніка знаходзіцца ў цэнтры ўжо некалькі тыдняў. Пра ўмовы кажа проста: турма з калючым дротам, аховай і камерамі.

— Гэта сапраўдная турма. Памяшканне як хлеў, разлічаны на 50 чалавек, але нас тут значна больш. Усё пад камерамі — нават душ і туалет. Няма ніводнага кута, дзе можна схавацца ці паплакаць.

Здароўе, на шчасце, ў норме. Але аднойчы я прасіла лекі — у мяне праблемы з скурай, а бялізна, хутчэй за ўсё, не вельмі чыстая. Мне адмовілі — палічылі неістотным.

І яшчэ тут вельмі холадна — менш за 20 градусаў. Сядзіш і адчуваеш, як па целе ходзіць халоднае паветра.

Часам выпускаюць на вуліцу: адзін дзень раніцай, другі — днём, і так чаргуюцца. Раніцай яшчэ нармальна, а днём — пякельна, бо мы сярод пустыні. Хочаш — выходзь пад сонца, хочаш — мёрзні ўнутры.

Вераніка кажа, што адчувае сябе лішняй. Побач — людзі, якія нават не ведаюць англійскай. Яе трывожыць, што ў выпадку дэпартацыі яе чакае турма. У той жа час тыя, хто тут побач, пераходзяць мяжу зноў і зноў, і ім на радзіме нічога не пагражае.

— Шмат хто з іх знаходзіўся ў ЗША нелегальна! Яны прыходзяць, пералазяць цераз мяжу, іх ловяць, дэпартуюць — і яны вяртаюцца. А я баюся вярнуцца ў Беларусь праз рэжым. І ўсё роўна я тут, а яны проста ходзяць туды-сюды. Я ў шоку, калі чую іх гісторыі…

"Навошта вы трымаеце мяне ў цэнтры? Чаму я не магу чакаць на волі?"

Адзінае, што даступна Вераніцы ў цэнтры — рэдкія размовы з сям’ёй па відэасувязі.

— Гляджу на сына, мужа, дзяцей, на дом… Бачу, як сын расце, як у яго з’яўляюцца першыя зубкі… І ўсім усё роўна. Навошта вы трымаеце мяне ў цэнтры? Чаму я не магу чакаць рашэння на волі?

26 жніўня адбудзецца суд, дзе я буду дамагацца дазволу чакаць рашэння па справе дома, а не ў зняволенні. Увогуле, шанцы выглядаюць добрымі: я ў ЗША легальна, афіцыйна працую, плачу падаткі. Мой адвакат думае гэтак жа.

Застаецца чакаць суда і спадзявацца на справядлівае рашэнне. Вельмі дапамагае муж, вялікі яму дзякуй. Ён змагаецца, падтрымлівае. А жыццё працягваецца: трэба плаціць за жыллё, рахункі, садкі. Усё лягло на яго плечы.