Вучоныя рыхтуюцца да таго, што наступнай будзе пандэмія птушынага грыпу

Вучоныя занепакоеныя эпідэміяй птушынага грыпу, якая, не прыцягваючы да сябе асаблівай увагі, ужо не першы месяц распаўзаецца па планеце — і, паводле слоў экспертаў, цалкам можа дасягнуць маштабаў пандэміі, піша BBC.

Не выключана, што ЗША ўжо прайшлі тую кропку незвароту, за якой пачатак новай пандэміі — толькі пытанне часу.

Гаворка ідзе пра надзвычай заразны штам птушынага грыпу H5N1 — на сённяшні дзень ён ужо дабраўся да ўсіх кантынентаў, акрамя Аўстраліі і Новай Зеландыі. Інфекцыю дыягнаставалі нават у пінгвінаў у Антарктыдзе і вярблюдаў на Блізкім Усходзе.

Паводле дадзеных Міністэрства сельскай гаспадаркі ЗША (USDA), заражаныя грыпам птушкі сустракаюцца ва ўсіх 50 амерыканскіх штатах — як на фермах, так і ў дзікай прыродзе.

"[Птушыны грып] — гэта не нейкая часовая праблема. Раней памылкова меркавалі, што хвароба сышла б сама па сабе. Цяпер прыходзіць усведамленне, што гэта сур’ёзная праблема, якую трэба кантраляваць", — тлумачыць выкладчыца эпідэміялогіі Кейтлін Рывэрс з Універсітэта Джонса Хопкінса.

"Калі мы дамо вірусу дастаткова магчымасцяў бесперапынна эвалюцыянаваць, паступова адаптуючыся да заражэння іншых млекакормячых, цяперашняя ўспышка інфекцыі сярод жывёл у ЗША цалкам можа стаць штуршком да новай пандэміі", — запэўнівае прафесар медыцыны з Універсітэта Таронта Камран Хан.

"Пра тое, што для чалавека H5N1 — вельмі небяспечны вірус, мы цудоўна ведаем з гісторыі", — дадаў ён.

З лістапада 2003 года Сусветная арганізацыя аховы здароўя (СААЗ) зафіксавала больш за 700 выпадкаў заражэння людзей вірусам H5N1, галоўным чынам у 15 краінах свету. Найбольш выпадкаў было пацверджана сярод жыхароў В’етнама, Егіпта і Інданезіі.

Чаму вучоныя б’юць трывогу?

Па-першае, велізарная колькасць заражаных відаў млекакормячых (паводле дадзеных ААН, іх не менш за 70) — ад розных сельскагаспадарчых жывёл на фермах да хатніх гадаванцаў і дзікіх звяроў.

Па-другое, асабліва хутка ён распаўсюджваецца па статках малочных кароў, а тыя знаходзяцца ў значна больш цесным кантакце з людзьмі.

Па-трэцяе, у сферы грамадскага здароўя праца новай адміністрацыі Трампа выклікала значную блытаніну: спецыялістаў па інфекцыйных захворваннях скарацілі адразу ў некалькіх дзяржаўных агенцтвах, што прывяло і да адмены абавязковага тэставання на птушыны грып.

Паводле дадзеных Сусветнай арганізацыі па ахове здароўя жывёл (WOAH), у красавіку было зафіксавана 59 успышак птушынага грыпу сярод дамашняй птушкі, а таксама 44 успышкі сярод іншых птушак і млекакормячых у Паўночнай і Паўднёвай Амерыцы, Азіі і Еўропе.

З снежня 2024 года былі таксама зафіксаваныя выпадкі заражэння H5N1 у людзей. Іх зарэгістравалі ў ЗША, Вялікабрытаніі, Індыі, Мексіцы, Камбоджы і В’етнаме.

"Гэты вірус у цэлым вядомы сваёй здольнасцю змяняцца і адаптавацца, — тлумачыць Рывэрс. — І медыкі даўно баяцца, што, чым даўжэй інфекцыя цыркулюе, тым больш у яе шляхоў для адаптацыі. Гэта як паступова набіраючы сілу рух".

Ці дапаможа вакцынацыя?

Правесці эфектыўную масавую вакцынацыю птушак складана: вакцына хутка заканчваецца, і некаторыя фермы застаюцца прышчэпленымі толькі часткова, што можа толькі прывесці да развіцця ў патагена ўстойлівасці да птушынага імунітэту.

"У Францыі, напрыклад, пачалі вакцынаваць качак — і ўзровень заражэнняў адразу значна знізіўся. Цыркуляцыя вірусу аслабла, але гэта дзейнічае на рэгіянальным узроўні", — тлумачыць доктар Мунір Ікбал з брытанскага Інстытута Пірбрайта.

Што наконт вакцынацыі людзей?

На ўсялякі выпадак усе бюджэтныя ўстановы ў ЗША і шэрагу іншых краін прыпаслі для свайго насельніцтва не адзін мільён доз вакцыны ад птушынага грыпу.

"[Гэтыя] вакцыны будуць выкарыстоўвацца толькі ва ўмовах павышанай рызыкі, гэта значыць прызначаныя толькі для працаўнікоў, якія знаходзяцца ў цесным кантакце з жывёламі", — тлумачыць доктар Камран Хан, заснавальнік кампаніі, якая займаецца тэхналогіямі назірання і якая выявіла ў Кітаі вірус Covid-19.

"Калі гэты вірус сапраўды прывядзе да пандэміі, то менавіта гэты штам будзе выкарыстаны для распрацоўкі новай вакцыны і яе масавай вытворчасці", — дадае ён.

Наладжванне вытворчасці запатрабуе часу, але існуючыя запасы могуць стаць часовым рашэннем.

"У нас ёсць некаторыя вакцыны, якія, магчыма, і не ідэальныя, але на ранніх стадыях пандэміі яны павінны забяспечыць хаця б нейкі ўзровень імунітэту".

Як гэта ўплывае на цэны на яйкі і мяса птушкі?

Пандэмія птушынага грыпу H5N1 істотна паўплывала на цэны на яйкі і мяса птушкі ў свеце. У ЗША з пачатку года знішчана больш за 166 млн птушак, а кошт яек дасягнуў $5.89 за тузін — рэкорд з 1980 года.

У ЕС цэны на яйкі ў I квартале 2025 года выраслі на 15%, асабліва ў Чэхіі (+46%) і Славакіі (+30%).

Успышка вірусу ў Бразіліі — найбуйнейшым экспарцёры кураціны — прывяла да прыпынення паставак у ЕС.

У Беларусі паведамленняў пра ўспышкі H5N1 не з’яўлялася. У 2024 годзе БЕЛТА паведамляла, што супрацоўнікі Інстытута біяфізікі і клетачнай інжынерыі НАН Беларусі ўзяліся за распрацоўку вакцыны супраць птушынага грыпу, уключаючы штамы H5N1 і H5N2. Нібыта гатовыя першыя прататыпы.