Як абараніцца ад клешчавога энцэфаліту і барэліёзу: парады лекара

07/05/2025 - 17:54

Асцярожна, кляшчы! / unsplash.com

Выпадкаў заражэння клешчавым энцэфалітам у Беларусі з кожным годам становіцца ўсё больш.

Доктарка Мая Церакулава папярэджвае: нават калі вы вакцынаваны ад гэтай інфекцыі, у выпадку ўкусу да лекара трэба звяртацца абавязкова. Энцэфаліту ў вас можа і не быць, але вось ад Лайм-барэліёзу, які таксама пераносяць кляшчы, ніхто не застрахаваны.

Больш падрабязна пра тое, чаму кляшчоў стала так шмат, і метадах барацьбы з імі, чытайце ў нашым інтэрв'ю з доктаркай.

— Як зразумець, што ты захварэў, калі не заўважыў на сабе кляшча?

— Энцэфаліт — гэта запаленне мозгу, таму сімптомы будуць неўралагічныя. Чалавек абавязкова пачуе сябе настолькі кепска, што будзе проста змушаны звярнуцца да лекара. Гэта не тое захворванне, якое можа прайсці незаўважна.

Асноўны сімптом энцэфаліту — выяўлены галаўны боль, пры гэтым тэмпература не абавязкова будзе высокай. Акрамя таго, чалавек можа адчуць галавакружэнне, млоснасць, яго можа ванітаваць.

Важна разумець: дыягнаставаць энцэфаліт не так цяжка. Пацыент звяртаецца да лекара, здае аналізы крыві, вынікі якіх пакажуць хворы чалавек ці не.
Праблема — у адсутнасці спецыфічнага лячэння. Энцэфаліт — гэта вірусная інфекцыя.

У Беларусі людзі сутыкаюцца з энцэфалітам усё яшчэ не так часта. І хоць гэта не адзінкавыя выпадкі, як раней, але сярод наяўных дзясяткаў выпадкаў у год смяротнасць у выніку гэтай хваробы дастаткова высокая.

Яна абумоўленая менавіта тым, што ў нас няма эфектыўнага супрацьвіруснага лячэння. Нейкія антыбіётыкі існуюць, але яны неэфектыўныя супраць вірусаў.

Або арганізм спраўляецца і душыць інфекцыю, або не спраўляецца і яна забівае чалавека. Лекаў супраць віруса клешчавога энцэфаліту ў нас няма.

— Чаму хтосьці памірае пасля ўкусу кляшча, а хтосьці не?

— Па-першае, толькі некаторыя кляшчы пераносяць вірус энцэфаліту. Па-другое, нават калі вас укусіў менавіта такі клешч, важна, у якім стане знаходзіцца ваша імунная сістэма ў гэты момант і ці не ўпырснулі вы змесціва яго страўніка сабе пад скуру.

Калі вы правільна дасталі кляшча — шанцаў захварэць менш. Калі ваш імунітэт моцны, вы ўжо калі-небудзь сутыкаліся з гэтым вірусам або вакцынаваны, ваш арганізм можа даволі хутка справіцца нават з дзясяткамі тысяч вірусных клетак, якія трапілі ў ваш арганізм.

Калі вы сутыкнуліся з імі ўпершыню, тады вы павінны быць вельмі здаровым чалавекам; не пажылым і не маленькім. Здаровы дарослы чалавек проста сілай свайго імунітэту можа перамагчы нават вялікую колькасць вірусных клетак да з'яўлення хваробы.

— Чаму пры ўкусе кляшча трэба абавязкова звяртацца да лекара?

— У Беларусі распаўсюджаныя кляшчы, якія пераносяць не толькі энцэфаліт, але і Лайм-барэліёз. Як я ўжо сказала, калі ўкусіў клешч з энцэфалітам, тут надзея толькі на ваш уласны моцны арганізм.

Эфектыўная абарона ад энцэфаліту — гэта вакцынацыя. Вакцыны ад энцэфаліту ў Беларусі даступныя заўсёды, вы можаце звяртацца па іх у раённыя паліклінікі. І расійская, і аўстрыйская вакцына эфектыўныя. Пры вакцынацыі расійскай вакцынай у вас можа крыху падвысіцца тэмпература, якая будзе ўтрымлівацца каля трох дзён. Аўстрыйская вакцына пабочных сімптомаў не выклікае.

Тым не менш, нават калі вы вакцынаваны, вам усё роўна трэба схадзіць да лекара, каб ён выпісаў вам антыбіётык ад Лайм-барэліёзу. Калі вы не вакцынаваны, прыйшлі да лекара і выпілі гэты ж антыбіётык, у вас не будзе барэліёзу, але ўсё яшчэ можа праявіцца энцэфаліт. Абавязкова рабіце аналізы.

— Што рабіць, калі клешч укусіў у паходзе, далёка ад лекараў?

— Трэба абавязкова дастаць кляшча і паспрабаваць пры гэтым не сціснуць яго занадта моцна і не ўпырснуць сабе пад скуру змесціва яго страўніка. Ёсць спецыяльныя прыстасаванні для вымання кляшча. Можна перавязаць яго ніткай.

Калі вы выкарыстоўваеце пінцэт, ён павінен быць закруглены, а не плоскі. У крайнім выпадку, калі ў кагосьці ў кампаніі доўгія пазногці, можна акуратна захапіць кляшча каля галавы і выцягнуць.

Не панікуйце, калі галава адарвецца і застанецца ў скуры, яна потым вылезе сама, як стрэмка.

— Ці сапраўды неабходна правяраць кляшча на інфекцыі і што рабіць, калі з моманту ўкусу да паходу да лекара прайшоў час?

— Дыягнаставаць кляшча бессэнсоўна. Трэба разумець: у кляшча можа быць і энцэфаліт, і Лайм-барэліёз, а ў вас — не. Вы правільна яго дасталі, у арганізм нічога не трапіла ці трапілі адзінкавыя клеткі віруса і ваш арганізм іх перамог.

Как защититься от клещевого энцефалита и боррелиоза: советы врача

Пасля прагулкі з сабакам абавязкова праверце, ці не сядзіць на ім клешч / unsplash.com

Нават калі вы прадыягнаставалі кляшча і ў яго не выявіўся Лайм-барэліёз — гэта не значыць, што вам не трэба піць антыбіётык. Дыягностыка Лайм-барэліёзу, як і дыягностыка любых бактэрыяльных інфекцый, можа даваць ілжывыя адмоўныя адказы. Таблетку даксіцыкліну давядзецца піць у любым выпадку.

Дыягностыка патрэбна чалавеку, а не кляшчу.

— Ці можна прадухіліць укус кляшча, калі правільна апранацца і карыстацца рэпелентамі?

— Вядома. Не бойцеся выглядаць дурнавата, гуляючы ў лесе. Запраўляйце штаны ў шкарпэткі. Кляшчы поўзаюць досыць павольна. Прагуляўшыся пару гадзін на прыродзе, добра атрасіцеся і ўважліва паглядзіце, каб на вас не сядзеў клешч. Кляшчы заўсёды запаўзаюць з травы.

Рэпеленты, якія вы нанясеце на абутак, шкарпэткі, ногі, таксама дапамогуць абараніцца ад кляшчоў.

— Чаму кляшчоў становіцца больш?

— Кляшчоў становіцца больш, бо тэмпература паветра расце і яны не гінуць пры дастаткова мяккіх зімах. Мароз не забівае кляшчоў, увесну яны прачынаюцца галоднымі і выходзяць на паляванне за межы лесу. Цяпер іх можна сустрэць нават у гарадскіх парках. Чалавек для кляшчоў — мэта і крыніца харчавання.

Праз тое, што кляшчоў стала больш, павялічылася і колькасць заражаных кляшчоў. Адсюль статыстыка па энцэфаліце.

Усё гэта аб'ектыўнае следства змены клімату. Калі навукоўцы папярэджвалі, што ён мяняецца, мы думалі: "ды калі гэта глабальнае пацяпленне будзе – праз 150-200 гадоў". Але вось яно. Здавалася б, тэмпература паветра зімой павялічылася толькі на некалькі градусаў, але нават гэтыя нязначныя змены паўплывалі на жыццяздольнасць кляшчоў.

Беражыце сваё здароўе.