Словы мужчыны “я гэтага не рабіў” грамчэйшыя, чым доказы жанчыны. Меркаванне

Былая палюбоўніца абвінаваціла экс-палітвязня Сяргей Моніча ў хатнім гвалце. І ён, і яго жонка усе адвінавачванні абвяргаюць — пра гэта Еўрарадыё падрабязна напісала тут. Але сама дзяўчына камунікаваць з журналістамі не хоча.

Выказацца наконт гэтай гісторыі і сітуацыі ў цэлым вырашыла актывістка Наста Базар. Публікуем яе меркаванне.

***

Нармалізацыя гвалту — звычайная справа для сучаснага беларускага грамадства. Гвалт з намі настолькі даўно, што прасцей абвінаваціць пацярпелы бок, чым аўтара гвалту.

Трэба проста ўсвядоміць — доказаў заўсёды будзе мала. Любыя доказы, якія прадаставіць жанчына, будуць недастатковымі. 

— Пабіў? Дзе сінякі? 

— Ёсць сінякі? А што ты зрабіла, каб НЕ пабіў? 

То бок, у сітуацыі гвалту часцей адказнасць вешаюць на жанчыну: што гэта яна нешта не так зрабіла, — а не вяртаюць адказнасць гвалтаўніку: біць нельга і кропка.

Канешне, варта выслухаць абодва бакі. Але варта памятаць і пра тое, што словы мужчыны "я гэтага не рабіў" пакуль што будуць грамчэйшымі, чым любыя доказы жанчыны.

Жанчынам цяжка сябе абараніць, бо ў сітуацыі віктымблэймінгу (абвінавачванне пацярпелай) патрэбна безліч сілаў, каб усвядоміць, прызнацца сабе, што ў гвалце вінаваты гвалтаўнік. Трэба шмат высілкаў, каб сказаць пра гвалт услых, разумеючы, што першыя абвінавачванні паляцяць у твой бок, а не ў бок агрэсара.

Узгадаем трагедыю з Лізай Герцэн. Калі пасля нападу і згвалтавання ў непрытомным стане яна патрапіла ў бальніцу, каментары збольшага былі такімі: “Чаму ішла адна сярод ночы? Чаму не паклапацілася пра сваю бяспеку?” І толькі калі Ліза памерла, каментары змяніліся на "бедная дзяўчынка". Але пры гэтым ніхто не пісаў, што #ХопіцьГвалціць і ніхто не абвінавачваў гвалтаўніка. Гэта паўтараецца раз за разам.

Усе мы розныя і па-рознаму ставімся да тых, хто побач. Мы можам быць добрымі, прафесійнымі, камунікабельнымі, але гэтыя рысы могуць спакойна спалучацца з перакананнем, што біць жанчыну можна. Гэта тычыцца і жанчын, якія сутыкнуліся з гвалтам, так і гвалтаўнікоў. І тады для чалавека няма перашкодаў.

Палітзняволенне — гэта несправядліва, гэта таксама гвалт у дачыненні да чалавека. Аднак досвед перажытага гвалту не заўсёды з'яўляецца "прышчэпкай" ад таго, каб не стаць самому аўтарам гвалту. Ініцыятывам і арганізацыям, якія працуюць з жанчынамі, пацярпелымі ад хатняга гвалту, вядома шмат гісторый, калі на волі былыя палітзняволеныя працягвалі біць, шантажаваць і прыніжаць сваіх блізкіх жанчын.

Псіхіка чалавека робіць усё, каб чалавек выжыў ці выжыла. Таму, калі няма магчымасці прыпыніць гвалт, будуць шукацца іншыя стратэгіі. Нехта прыстасуецца і паспрабуе паводзіць сябе інакш. Нехта стане па-іншаму апранацца/фарбавацца/прыбіраць/быць ціхай — патрэбнае падкрэсліць. Бо страшна ісці супраць таго, у каго больш моцы, больш улады, больш рэсурсаў. Менавіта таму прасцей абвінаваціць жанчыну. Альбо феміністак.

Маўляў, гэта "яны", “злыя фемкі”, вінаватыя ў тым, што не любяць мужчын. Бо прасцей вінаваціць, прыніжаць і дыскрэдытаваць нас, як асоб, калупацца ў нашым прыватным жыцці, ацэньваць наш знешні выгляд, чапляцца да сексуальнай арыентацыі. Рабіць, што заўгодна, абы не сказаць — #ХопіцьГвалціць. І так, большасць жанчын маўчыць. Бо нават загаварыўшы, яны атрымліваюць меншую падтрымку, чым гвалтаўнік.

Я разумею кожную жанчыну, якая не наважваецца казаць услых пра гвалт. Гэта і страх хейту, і пагрозы, і адсутнасць падтрымкі. Часта жанчыны ў эміграцыі легалізаваныя праз мужа, які мае афіцыйную працу. І менавіта страх страціць легалізацыю становіцца адной з прычынаў замоўчвання гвалту — многія з пацярпелых не могуць вярнуцца ў Беларусь. Калі ж жанчына распавядае пра свой досвед, яна сутыкаецца з вялікай колькасцю віктымблэймінгу. Таму зразумела, чаму ў выніку яна адмаўляецца ад далейшых каментароў.

Цяпер пра Польшчу і тэкст Еўрарадыё. Blue card — так называюць не толькі адзін з відаў дазволу на жыхарства. Niebieska karta — гэта яшчэ і сістэма мер абароны жанчын, пацярпелых ад хатняга гвалту. Калі ў Польшчы жанчына праз хатнюю агрэсію ідзе ў паліцыю, ёй аўтаматычна выдаецца блакітная карта. Згаданая ў тэксце Еўрарадыё пацярпелая жанчына дакладна атрымала гэтую карту. Бо самастойна атрымаць як партнёрцы (не як жонцы) часовы від на жыхарства без Blue сard проста немагчыма. Без згоды і без легальнага афармлення стасункаў ніхто ў аднабаковым парадку такую заяву не прыме. Але ў артыкуле фокус увагі скіраваны так, што мужчына збіў жанчыну за тое, што яна нібыта хацела скарыстацца мужчынам.

Што да паводзінаў мужчыны з іншымі — часцей за ўсё якраз гвалтаўнікі даволі камунікабельныя, прыемныя ў сяброўскіх стасунках людзі. Амаль штодня я вітаюся з суседам, які вельмі мілы на вуліцы. Але амаль штодня з адкрытага акна яго кватэры я чую крыкі, удары па мэблі і знявагу яго партнёркі.

Проста задумайцеся на хвіліну — а што калі кожны раз, як мы чытаем гісторыю гвалта, мы паспрабуем спярша ўявіць, што гэта праўда, а не тое, што жанчына хлусіць.

Гэты тэкст — меркаванне аўтара, якое можа не супадаць (а можа і супадаць) з меркаваннем рэдакцыі Еўрарадыё. Калі вы таксама хочаце выказацца па актуальнай для Беларусі тэме — пішыце на [email protected] з пазнакай "Меркаванне".