Рэцэнзія на фільм “Маршрут перабудаваны”. Ілюзія грамадскага дыялогу

Беларусь ніколі не была месцам, дзе права на свабоду слова выконвалася належным чынам. За ўсе трыццаць чатыры гады існавання краіны магчымасць публічна выказваць свае думкі то па-ціху павялічвалася, то імкліва звужалася. Цяпер яна ўвогуле скукожылася да прасторы сціплых кухонных размоў і эмацыйных відэа, запісаных для TikTok. І нават гэта не гарантуе, што па тваю душу раней ці пазней не прыйдзе пакрыўджаны да глыбіні душы прадстаўнік улады. 

Зрэшты, існуе яшчэ і трэцяе месца, дзе беларусы пакуль могуць вольна разважаць на грамадскія-палітычны тэмы — салон таксі. Выпадковая паездка, незнаёмы кіроўца — цалкам ідэальныя ўмовы, каб адкрыць душу і знікнуць у невядомасці. Гэтай творчай знаходкай неаднаразова карысталіся аўтары з розных краін — ад Джыма Джармуша да Джафара Панахі. Узяў яе на ўзбраенне і дакументаліст Максім Швед, аўтар “Чыстага мастацтва”, які праз феномен вулічнага мастацтва распавёў пра пануючы напрыканцы 2010-х у Беларусі кантроль сілавікоў і паўсюдную цэнзуру.

Кінааглядальнік Еўрарадыё Тарас Тарналіцкі распавядае пра гэты фільм у працягу цыкла рэцэнзій “Нябачнае кіно 2020-х”. Больш тэкстаў можна адшукаць па гэтай спасылцы. 

“Маршрут перабудаваны” інструменталізуе працу таксістаў і паказвае палярнасць меркаванняў у беларускім грамадстве на парозе прэзідэнцкіх выбараў 2020 года. Гэта існуючая сацыяльная расколіна закладзена і ў драматургію фільма, героямі якога становяцца кіроўцы з рознымі поглядамі. 

Мінчук Павел Васільеў прытрымліваецца ліберальных каштоўнасцяў, бачыць хібы рэжыма Лукашэнкі і актыўна падтрымлівае пратэсты. Насуперак яму — Ганна Маліноўская з Баранавіч — жанчына з кансерватыўнымі поглядамі, якая не бачыць нічога добрага ў маладых кандыдатах і адкрыта сімпатызуе Лукашэнку.

Такімі ж рознымі аказваюцца іх кліенты. Публіка пярэстая, складзеная як з цалкам выпадковых гараджан, жыхароў вёсак, так і наўмысна запрошаных аўтарамі пасажыраў: журналістаў, пісьменнікаў, паэтаў. 

Сярод іх хапае аматараў “моцнай рукі”, якім падабаецца жалезны парадак і стабільнасць, створаная праз зачыстку ўсіх нязгодных. Шмат тут і прыхільнікаў перамен, якія хочуць рэформ у краіне, каб больш зарабляць і не баяцца патрапіць за краты за адрознае ад уладнага меркаванне. Сустракаюцца і людзі, якім палітычны працэс настолькі агідны, што яны гатовы працаваць супраць усіх.

Вялікае шматгалоссе думак, па логіцы, павінна было б прывесці да гуманістычнага паразумення, прыняцця факта, што беларусы пры ўсёй сваёй неаднароднасці здольныя паміж сабой ўжывацца. Але ўсё заканчваецца інакш — арміяй сілавікоў у спальных районах і выбухамі светлашумавых гранат.

І ў гэтым трагічным несупадзенні чаканняў схаваны падспудны канфлікт паміж па-добраму наіўным грамадствам, якое верыла ў перамены законным чынам, і цынічным рэжымам, гатовым на ўсё, каб урымаць уладу.

Стваральнікі фільма відавочна сімпатызуюць слабейшым, але пры гэтым не маюць ніякіх ілюзій наконт намераў самой дзяржсістэмы. Менавіта таму у нешматлікіх перабіўках паміж размовамі ўсплывае летні Мінск, на плошчах якога выступаюць дэсантнікі са зброяй, а па дарогах ездзяць бронетранспарцёры. Улада рыхтавалася да сілавога сцэнару і размовы пра магчымыя альтэрнатывы развіцця краіны нават не вяліся.

Таму шматсэнсоўная назва фільма чытаецца з горкімі іранічнымі ноткамі. Маршрут перабудоўваецца толькі ў салоне аўто, дзе кіроўца аўтамабіля і яго пасажыр чуюць адно аднога. У Беларусі ўзору 2020-га ўлада нікога чуць і не планавала. Таму ўсе гэтыя спадзевы на лепшае жыццё чарговы раз разбіліся ўшчэнт аб боты АМАПа.

Адзнака Еўрарадыё: 6 з 10