"Не шкадую аб сваім учынку". Як экс-студэнтка ЕГУ выйграла суд супраць ВНУ

Былая студэнтка Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэта Таццяна Барысава праз літоўскі суд аспрэчыла сваё адлічэнне з ВНУ, якое адбылося ў пачатку 2024 года. Гэтая гісторыя была часткай скандалу з харасмэнтам у ЕГУ.

Суд прызнаў, што Барысава парушыла акадэмічную этыку, разаслаўшы студэнтам іранічны ліст з PDF-файлам “Rašytinis įspėjimas Tatianai Borisovai”, аднак не ўсталяваў намеру падману або прычынення шкоды ўніверсітэту. Яе дзеянні былі расцэненыя як няўдалая форма выказвання меркавання, а не зламысны ўчынак.

У рашэнні суда сказана, што адлічэнне — непрапарцыйная мера, і ўніверсітэт павінен быў выбраць больш мяккую рэакцыю, улічваючы акадэмічнае асяроддзе і прынцып захавання дамовы.

Такім аказаўся фінал разгляду абвінавачванняў у харасмэнце, якія прагучалі восенню 2023 года ад ананімных студэнтак на адрас мастака і выкладчыка ЕГУ Сяргея Сялецкага. Яго таксама на той момант звольнілі, але праз суд Сялецкі восенню таго ж 2024 года аднавіўся на працы ў ВНУ.

Барысава распавяла Еўрарадыё, як атрымалася адстаяць свае правы ў судзе, чым яна займалася два гады пасля адлічэння з ЕГУ і ці шкадуе, што выступіла Публічна з крытыкай паводзін Сялецкага.

— Таццяна, раскажыце, наколькі складаным — маральна і юрыдычна — гэты працэс быў для вас?

— Вельмі складаным, таму што гэта доўжылася цэлых два гады, з моманту адлічэння. А разуменне, што мяне адлічаць, прыйшло ў кастрычніку 2023 года. Практычна адразу мне стала гэта зразумела па атмасферы, якая тады была ва ўніверсітэце.

Было вельмі цяжка займацца сваёй справай, я знаходзілася ў вельмі цяжкім псіхалагічным стане. Я звярнулася па дапамогу да дзяржаўнага адваката, але па сутнасці сама вяла сваю справу ў судзе.

Аказалася, што дзяржаўны абаронца можа дапамагчы толькі з перакладам тэксту на літоўскую мову або афармлення "шапкі" заявы і подпісы ўнізе дакумента. А так я сама ўсё пісала і рыхтавала, казала адвакату, што рабіць.

— А 9 тысяч ЕГУ за што павінен заплаціць?

— Яны нанялі спецыяльна для гэтай справы платнага адваката. І з іх суд спаганяе як тое, што мы дзелім па працэнтах (25% пакрываю я, 75% — яны). Таксама яны аплачваюць паслугі дзяржаўнага адваката, хоць яго паслугі каштуюць параўнальна танна, менш за дзве тысячы еўра.

— Што вам цяпер пішуць пасля вынесенага рашэння?

— Да мяне прыходзіла шмат паведамленняў ад розных людзей, з некаторымі з якіх я нават не знаёмая, з віншаваннямі і з прапановай дапамагчы з выплатай сумы для ўніверсітэта. Вось беларуская феміністычная супольнасць выказала жаданне дапамагчы.

Яшчэ мне напісалі студэнты, якіх я не ведаю. Яны сказалі, што студэнцкая супольнасць вельмі расчараваная такім рашэннем і ў шоку ад таго, што мне давядзецца гэта выплачваць. І, увогуле, прапанавалі мне адкрыць збор сродкаў, каб усё сабраць.

Цяпер гэта сапраўды зрабіла, адкрыла збор. Хоць мне няёмка прасіць грошы, калі ёсць аб'ектыўна больш цяжкія выпадкі, у якіх сапраўды патрэбна дапамога грашовая.

А дзіцяці было цяжка, і мне было цяжка спраўляцца, паколькі ў мяне была дэпрэсія, я не магла працаваць у поўную сілу. Адпаведна пагоршылася фінансавае становішча, і стан дзіцяці. Як я магу яго забаўляць, мець зносіны, вадзіць кудысьці, калі ў мяне няма на гэта сіл. Гэта адчуваецца адразу.

Цяпер трэба будзе выплаціць гэтую суму - 1300 еўраў. Я зноў-такі зрэжу тое, што можна зрэзаць, у тым ліку аплату за адзін з гурткоў сына, а таксама сеансы да псіхолага.

— Папярэдняе кіраўніцтва ВНУ, на мой погляд, залішне прадузята і жорстка да вас абышлося. Цяпер рэктар іншы. Як вам здаецца, парадкі ў акадэмічным асяроддзі за час вашай адсутнасці ў ЕГУ змяніліся або сітуацыя, якую вы перажылі, можа зноў паўтарыцца?

— Паняцця не маю, што адбывалася ў ВНУ тыя два гады, што я там не вучылася. Я пастаралася не кантактаваць з тымі, хто там вучыцца ці хто звязаны з універсітэтам.

І калі я даведалася, што рэктар (Кшыштаф Рыбінскі — Еўрарадыё) звальняецца, я не была рада. Хоць ён падаў на мяне скаргу і адлічваў. У маім выпадку ён паступіў няправільна. Але калі глядзець у цэлым, што адбывалася з універсітэтам, якія змены ён праводзіў: дэмакратызацыю працэсаў, была спроба змяніць Этычны кодэкс, разабрацца са скаргай на харасмент. Гэта, бадай, адзіны рэктар, якога гэта хвалявала за гісторыю папярэдніх кіраўнікоў ВНУ.  

— Чаму вы хочаце вярнуцца менавіта ў ЕГУ. Можа варта было падобную спецыяльнасць асвоіць у іншай ВНУ?  

— Справа ў тым, што я не валодаю іншымі мовамі і не магу пераехаць з Вільні — у мяне тут сын ходзіць у школу. Пераязджаць у новае месца-гэта стрэс, цяжкасці. А ў самой Вільні падобнай спецыяльнасці я не знайшла на рускай ці беларускай мове. Ёсць толькі філалогія-русістыка, але мой кірунак — культура

— Выкладчык Сяргей Сялецкі мінулай восенню таксама выйграў справу ў судзе супраць ЕГУ, аднавіўся ў ім і атрымаў матэрыяльную кампенсацыю сумай 40 тысяч еўраў. Што вы думаеце пра гэтае рашэнне суда?

— Вядома, гэта сумная навіна для ўніверсітэта, яго рэпутацыі, яго студэнтак.

Яго аднавілі не таму, што абвінавачванні ў харасменце былі няпраўдай, а таму што ўніверсітэт няправільна аформіў скасаванне дамовы з ім. Толькі ў гэтым справа.  

— Што на ваш погляд няправільна зрабіў ЕГУ, калі выкладчык, абвінавачаны ў непрыстойных паводзінах з навучэнцамі, зноў атрымаў права на ўзаемадзеянне са студэнтамі ў ВНУ?

— Магчыма з аб'ектыўнай прычыны абскарджанне пастановы не было магчымым. Нейкая чыстая фармальнасць адыграла сваю ролю.

Таму цалкам нармальная рэч, што з дапамогай юрыдычных нюансаў можна дамагчыся свайго, скажам так. Думаю, універсітэт не быў зацікаўлены ў перамозе справы, гэта таксама адыграла сваю ролю. Таму што стары рэктар сышоў, засталіся старая серада і якія займаюць кіруючыя пасады ва ўніверсітэце людзі засталіся ў сяброўскіх адносінах з Сялецкім, падтрымліваюць яго.

Таму ўніверсітэт быў толькі рады гэтаму рашэнню і, мяркую, не прыклаў дастатковых намаганняў, каб выйграць справу.

— Ці будзе вам камфортна вучыцца ў ВНУ, дзе выкладае Сялецкі?

— Я не знаходжуся на яго спецыяльнасці, хоць прыпісаная да Дэпартамента, дзе ён выкладае. Таму проста буду бачыць яго ў ВНУ. Паколькі я не была ахвярай яго харасмента для мяне гэта не будзе несці вялікіх праблем.

Хоць гэта вельмі непрыемна, бо я ведаю, што гэта за чалавек. Проста калі я яшчэ вучылася ва ўніверсітэце, пасля маіх першых петыцый, актыўнай студэнцкай дзейнасці па самакіраванні, да мяне Студэнткі звярталіся са скаргамі. Я спрабавала дапамагчы, але нічога не выйшла.

Для мяне асабіста гэта нічога не зменіць. Мне будзе складаней вучыцца, проста таму што ў мяне пагоршыліся кагнітыўныя здольнасці за гэты час. Я ў апошні час вучылася ў Свабодным універсітэце, мне вучоба заўсёды лёгка давалася. А тут на занятках па рыторыцы мы абмяркоўвалі кнігу" дыялектыка асветы", якую абмяркоўвалі яшчэ ў ЕГУ. Цяпер я яе адкрыла-і нічога не зразумела з напісанага.

Вельмі моцна пагоршылася здольнасць да вучобы. Усё, што я вучыла раней, забылася цалкам. Уласна я гэта і казала ў судзе - мне патрэбная кампенсацыя, бо я не магу вучыцца цяпер так, як раней      

— Частка людзей лічаць, што кейс абвінавачвання ў харасменце Сялецкага апынуўся правальным. Ён аднавіўся ў ВНУ, факт харасмента, здаецца, ні на што не паўплываў. Вы не шкадуеце, што выступілі Публічна з абвінавачваннямі? Бо па факце асноўнай ахвярай сітуацыі сталі ў першую чаргу вы, а не Сялецкі і ЕГУ.

— Я ні разу за ўвесь гэты час не шкадавала, што зрабіла. Я ўсё зрабіла па сумленні, не сказала ні слова хлусні. Усё, што было дадзена ў маім інтэрв'ю, было пацверджана самім Сялецкім на пасяджэнні камісіі па этыцы. Я казаў толькі праўду.  

І казаць аб праблемах трэба, а замоўчваць іх нельга.  

У мяне не было ніякіх шкадаванняў. Я ведала да якіх наступстваў гэта можа прывесці. Вядома, калі гэта асабіста перажываеш, гэта нашмат цяжэй ўспрымаецца, чым калі мяркуеш, што гэта здарыцца. Я разумела, што ВНУ — гэта не тая серада, дзе ёсць свабода і справядлівасць.  

Магчыма, я б цяпер напісала б іншы ліст (гаворка пра іранічны ліст студэнтам ЕГУ, у якім я распавяла пра несправядлівасць ва ўніверсітэце і на пасяджэнні камісіі па этыцы). Я б сфармулявала яго па-іншаму, сама б падрыхтавалася да суду і выйграла б яго.  

Я зрабіла ўсё правільна і зусім не шкадую аб сваім учынку.

Калі мяне адлічылі, мне рэкамендавалі людзі, блізкія да кіраўніцтва ўніверсітэта, заключыць пагадненне, каб мяне і Сялецкага вярнулі. Калі мне зрабілі гэтую прапанову, я была ў шоку, што такія рэчы наогул можна прапаноўваць. Ісці на такі кампраміс-гэта няправільна. Кампраміс-гэта добра, калі не ідзеш супраць сумлення.      

— Як вы думаеце, гэтая сітуацыя негатыўна паўплывае на жаданне людзей публічна выказвацца пра факты харасмента Публічна?

— Сітуацыя мела пазітыўны эфект — людзі выказаліся, іх гісторыі ўлічылі. Была камісія па этыцы - не ўніверсітэцкая, а праваабаронцаў літоўскіх. Агучаныя факты палічылі дакладнымі падчас разбору.  

Зразумела, што ўніверсітэт за адну гісторыю не зменіцца.

У маім жа выпадку я ў выйгрышы — я выйграла суд, вяртаюся ва ўніверсітэт. Калі яны не абскардзяць рашэнне, што для іх нявыгадна.

Мне здаецца наадварот, гэта надае смеласці, калі хтосьці гэта ўжо зрабіў, распавёў аб праблеме. Ужо прасцей казаць іншым. Я лічу гэта выйгрышнай справай, нягледзячы на наступствы.