Чаму Трамп хоча вярнуць Панамскі канал і пры чым тут Кітай

Прэзідэнт ЗША Дональд Трамп яшчэ да ўступлення на пасаду заявіў пра жаданне вярнуць Панамскі канал. У адказ на гэтыя словы прэзідэнт Панамы Хасэ Рауль Муліна заявіў, што кожны квадратны метр канала належыць яго краіне. Але Трамп усё роўна імкнецца вырашыць пытанне на карысць ЗША.

Навошта ЗША Панамскі канал і чаму ў Вашынгтоне заяўляюць пра пагрозу Кітая ў сувязі з гэтым пытаннем? Тлумачым максімальна проста.

Чым важны Панамскі канал?

Панамскі канал звязвае Ціхі і Атлантычны акіяны і забяспечвае самы кароткі марскі шлях паміж Усходнім і Заходнім узбярэжжамі ЗША. Кантроль над гэтым маршрутам можа дазволіць ЗША падтрымліваць хуткую перакідку ваенна-марскіх сіл і грузаў.

Акрамя таго, канал грае ключавую ролю ў глабальным гандлі. У 2024 годзе праз яго прайшло 113 мільёнаў тон грузаў, а чысты прыбытак склаў больш за 5 мільярдаў долараў.

Кароткая гісторыя Панамскага канала

Канал пачалі будаваць ЗША ў 1904 годзе, пасля таго як дапамаглі Панаме здабыць незалежнасць ад Калумбіі.

Канал адкрыўся ў 1914-м, і гэта была рэвалюцыя ў сусветным суднаходстве, якая дазволіла тысячам грузавых суднаў і амерыканскіх лінкораў праходзіць праз яго кожны год.

Але кантроль ЗША над каналам выклікаў напружанасць з боку панамцаў, што прывяло да канфліктаў і буйнога пратэсту ў 1964-м. У выніку амерыканскія стратэгі вырашылі адмовіцца ад канала.

У 1977 годзе прэзідэнт ЗША Джымі Картэр і лідар Панамы Амар Тарыхас падпісалі дзве дамовы пра паэтапнае спыненне кантролю ЗША над каналам. У 1999-м Панама атрымала над ім поўны кантроль.

Пры чым тут пагроза Кітая?

У апошнія гады Кітай актыўна інвеставаў у інфраструктуру і парты Панамскага канала, тым самым узмацняючы свой уплыў у рэгіёне. Ганконгская кампанія Hutchison Whampoa кіруе ключавымі партамі паблізу канала, што дазваляе Кітаю кантраляваць стратэгічна важныя транспартныя шляхі.

На думку часткі амерыканскіх палітыкаў і экспертаў, прысутнасць Кітая ў крытычна важным для ЗША аб'екце выклікае пагрозы нацыянальнай бяспецы і можа знізіць магчымасці Вашынгтона ў выпадку гандлёвых або ваенных канфліктаў.

Грашовае пытанне

Вядома, з улікам важнасці Панамскага канала кантроль над ім — гэта і пытанне вялікіх грошай. Для Панамы аб'ект стварае каля 4% усяго ВУП.

Дональд Трамп крытыкаваў зборы, якія ўводзіць адміністрацыя канала за перакідванне грузаў.

Пасля інаўгурацыі Трампа прэзідэнт Панамы зноў заявіў, што канал — не "нечая саступка".

Былы кіраўнік адміністрацыі Трампа Мік Малвані дапусціў, што заявы Трампа пра магчымае ваеннае вырашэнне пытання — частка тактыкі перамоваў з павышэннем ставак.

"Ведаеце, я не ўяўляю, каб амерыканскія войскі пайшлі адваёўваць канал, але вы мусіце думаць, што нехта там чухае галаву і пытае: “Няўжо Дональд Трамп настолькі вар'ят, каб зрабіць нешта такое?" — пракаментаваў Малвані.