Палітыку кідаць не збіраюся: гісторыя палітзняволенай Антаніны Канавалавай

"Спачатку я не зразумела, хто гэта, а потым, калі мама падышла бліжэй, адразу зразумела і пайшла абдымаць", — распавядае васьмігадовая Насця. Да гэтага моманту яна не бачыла сваю маму доўгіх 4,5 года.

Падчас выбараў 2020 года Антаніна Канавалава была даверанай асобай Святланы Ціханоўскай. Антаніну, як і бацьку яе дзяцей, Сяргея Ярашэвіча, затрымалі ў верасні 2020 года. Дзяўчыну асудзілі на 5,5 гадоў за "падрыхтоўку і ўдзел у масавых беспарадках".

У снежні мінулага года Антаніна выйшла на волю і нядаўна ўз'ядналася з сям'ёй. Пакуль яна была ў калоніі, яе мама ўзяла апеку над двума беларускімі хлопчыкамі. А цяпер Канавалавы прытулілі ў сябе двух дзяўчынак-падлеткаў, якія таксама апынуліся ў эміграцыі ў цяжкай сітуацыі.

Купалле

З Антанінай знаёмімся на святкаванні Купалля на беразе Віслы ў Варшаве. Яна з вянком на галаве і ў асяроддзі сяброў упершыню адзначае сонцастаянне пасля выхаду з жаночай папраўчай калоніі №4 горада Гомеля: мае зносіны з людзьмі, скача праз вогнішча — па традыцыі гэта сімвалізуе збавенне ад зла і няшчасцяў.

Антаніна кажа, што ні пра што не шкадуе:

“Калі б мне сказалі прайсці гэты шлях яшчэ раз, я б прайшла. Можа быць я б не страціла сваіх дзяцей на 4 года, можа тады трэба было трошкі быць разумней, а не наіўней. На жаль, калонію мне давялося прайсці, каб зразумець, што сваю наіўнасць трэба часам прыбраць у бок і зняць ружовыя акуляры. Значыць, мне трэба было прайсці гэты шлях. І дзяўчатам я казала ні аб чым не шкадаваць: значыць, нам трэба было тут сустрэцца, значыць, трэба было пабачыцца, значыць, трэба было гэта ўсё прайсці. Таму магу сказаць, што я шчаслівы чалавек".

Дзеці

Антаніна, яе мама Ганна і дзеці жывуць у прасторнай сацыяльнай кватэры на Варшаўскім Макотаве. У кватэры пахне свежым рамонтам. Гэтую двушку Ганна атрымала пасля доўгіх тулянняў з дзецьмі па шелтеры і сябрам. Калі Антаніну забралі сілавікі, Ганна разам з маленькімі ўнукамі позна ўначы нелегальна перайшла мяжу з Украінай — каб зберагчы іх ад увагі сацработнікаў і прытулку. Цяпер яна можа выдыхнуць — дома дачка, з якой можна дзяліць побыт і вырашаць праблемы.

Пра тое, што ў сям'і з'явілася яшчэ двое дзяцей Антаніна даведалася ў калоніі.

"Мама напісала, што не змагла прайсці міма. І я разумею, што зрабіла б гэтак жа. Калі яны прыехалі да мяне ўтрох (у старэйшага, Цімура, не атрымалася з-за вучобы), мне не хапала рук. Здавалася, што я цяпер не дастану да аднаго і ён на мяне пакрыўдзіцца за тое, што я яго не абняла мацней", — распавядае Антаніна аб першай сустрэчы.

Маленькі Марсэль таксама заплакаў, калі ўпершыню ўбачыў Антаніну: "Мама вярнулася", — сказаў ён. 2 гады таму ён з братам апынуўся ў сям'і Ганны. Іх маму пазбавілі бацькоўскіх правоў. Потым яна памерла.

Антаніна бачыць, як за гэтыя гады пасталелі яе дзеці і як моцна палітыка ўмяшалася ў іх дзяцінства. Насця марыць стаць прэзідэнтам Польшчы (а яшчэ дэтэктывам і хірургам), і кажа, што будучы на гэтай пасадзе не дапусціла б войнаў.

"Ваня наогул пасталеў. Ён памятае ўсё ад пачатку да канца: і ўзброеных бандытаў, якія прыязджалі да нас дадому ў масках, і як яны палівалі іх вадой з шланга. Дзесьці момантамі яны памятаюць, як пераходзілі мяжу з бабуляй", — распавядае Антаніна пра сына.

Дзеці дапамагаюць Антаніне аднаўляцца. Насця вучыць маму польскай мове і тлумачыць, як працуе ШІ. Ваня і Марсэль паказваюць дарогу ў школу і ў сад.

Антаніна хутка ўключылася ў побыт. Ганне стала нашмат лягчэй дзяліць бацькоўскія абавязкі. Тым больш, днямі ў сям'і Канавалавых здарылася папаўненне: яны ўзялі пад апеку двух беларусак — Машу (14 гадоў) і Аліну (13 гадоў). Па словах Антаніны, маму дзяўчынак абмежавалі ў бацькоўскіх правах, але Канавалавы робяць усё магчымае, каб дочкі да яе вярнуліся.

Не ўсе ў зборы

У дзяцей Канавалавых застаецца яшчэ адна запаветная мара — каб уся сям'я была ў зборы. Антаніна не бачыла іх тату (яны развяліся ў калоніі) ужо пяць гадоў. Сяргей усё яшчэ застаецца ў зняволенні.

"Я заўсёды імкнуся даведацца, як у яго справы. Нам не дазволена было перапісвацца ў калоніі. І я ніколі ў жыцці не скажу, што тата ў дзяцей дрэнны. Ён у іх вельмі добры, выдатны бацька. Ён выхоўваў іх прама ідэальна. Вядома, цяжка без мужчынскай рукі. Ваню як хлопчыку не хапае. Мы з ім ходзім на пляцоўку, і там, дапусцім, тата гуляе ў футбол з сынам. Яму таксама хочацца. А мне як маці цяжка назіраць з боку. Яму няма з кім падзяліцца нейкімі ўжо мужчынскімі сакрэтамі, можа ён нешта мне не можа расказаць", — у гэты момант Антаніна не стрымлівае слёзы.

Насця паказвае Еўрарадыё свае школьныя працы. На адной намаляваны Вожык са сцягамі Беларусі, Польшчы, Украіны, а побач слоганы, якія яна не раз чула на мітынгах, куды ўсе гэтыя гады хадзіла з бабуляй і братам.

Другая праца — паштоўка на Дзень бацькі: "Я цябе люблю і моцна абдымаю".

"Я ганаруся, што ў мяне растуць такія дзеці. Яны нашмат вальней, чым я. Гэта ўжо тое пакаленне, якое прыйдзе ў Беларусь і будзе змагацца за свабоду слова ў далейшым", — лічыць Антаніна.

Мінск пасля турмы

Антаніна прызнае, што ніколі не разглядала варыянт эміграцыі з Беларусі. Максімум — адправіць дзяцей на вучобу за мяжу.

“Калі б мне далі там спакойна жыць, цалкам магчыма, што я б засталася там і перавезла ў далейшым сваіх дзяцей назад. Але нашы органы не адсталі ад мяне нават пасля выхаду. Ужо на чацвёртыя суткі я была запрошаная да супрацоўнікаў ГУБАЗа, таму выбару, на жаль, яны мне ніякага не пакінулі".

Нядаўна яна падала дакументы на праграму Каліноўскага (Стыпендыя для рэпрэсаваных беларусаў на атрыманне адукацыі ў Польшчы). Дзяўчына плануе вучыць англійскую мову і паступаць на міжнародныя адносіны:

"Палітыку кідаць я не збіраюся. Я думаю, што і не кіну, пакуль не выйдуць усе палітвязні. Буду старацца ездзіць па ўсім свеце, каб распавесці на сваім асабістым прыкладзе, як людзі сядзяць".

Таксама за час на волі Антаніна са сваімі сяброўкамі экс-палітвязынкамі стварылі аб'яднанне Freedom Women, каб дапамагаць жанчынам, якія выходзяць з калоніі. 

“Мы хочам арганізаваць паездкі для дзяўчат у розныя краіны, каб яны маглі рэабілітавацца і хаця б тыдзень паляжаць на моры або паглядзець на іншую краіну і забыцца проста ўсе жахі, якія з імі былі. Будзем займацца псіхалагічнай і юрыдычнай дапамогай. У нас яшчэ ў перспектывах зрабіць невялікі кабінет, каб кожная жанчына пасля выхаду адчула сябе прыгажуняй, гэта значыць прывесці ў парадак валасы, пазногці і гэтак далей", — тлумачыць Антаніна.

Сябровак з калоніі яна называе сваёй сям'ёй.

"Гэта людзі, з якімі мы прайшлі ад пачатку да канца: Дар'я Чульцова, Ірына Шчасная, Марыя Каленік. Таксама ёсць дзяўчынка з Малдовы," непалітычная", яна мяне вельмі доўга падтрымлівала ў калоніі, за што хадзіла са мной на камісіі па пакаранні. Яна выйшла раней за мяне на год і падтрымлівала маіх бацькоў пасля гэтага. Я бачыла, Даша Чульцова казала ў інтэрв'ю пасля вызвалення, што гэта "больш чым сям'я". Так і ёсць. Гэтыя пачуцці ні з чым не параўнаюцца. Ты разумееш, што гэтыя людзі цябе ўжо ніколі не здрадзяць і будуць заўсёды з табой".

Пры падтрымцы "Медыясеткі"