Ціснуць на родных, забіраюць маёмасць. Як працуюць "завочныя" рэпрэсіі беларусаў

Беларусаў пераследуюць за палітыку і ўдалённа — гэтай практыцы ўжо некалькі гадоў. Хоць непасрэдна да заключэння гэта не прыводзіць, праваабаронцы падкрэсліваюць: "спецвытворчасці", гэта значыць завочныя судовыя справы, — гэта таксама рэпрэсіі. А Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у сваім дакладзе адзначае, што такая форма пераследу беларусаў можа быць расцэненая як злачынства супраць чалавечнасці.

З "абаронцамі", але без абароны

Як адзначаюць праваабаронцы, пры "завочных судах" у абвінавачаных таксама ёсць адвакаты. З важнай агаворкай: яны прадастаўляюцца дзяржавай і ад іх нельга адмовіцца. На практыцы дзяржадвакаты амаль ніколі не выходзяць на сувязь са сваімі "кліентамі".

“Я прасіла дакументы ў суда, пра тое, што ж я там нарабіла. Але суд адказаў, што яны прадставілі ўсе дакументы адвакатцы ў Беларусі, гэтай вось, прызначанай судом, рэжымам, сістэмай. Я знайшла яе і мэйл, і нумар тэлефона, але яна ніякім чынам ні на што не адказвала. Я таксама пісала лісты афіцыйныя, яна таксама не адказвала, ніхто не рэагаваў", — распавяла камітэту адна з фігурантак справы па "спецвытворчасці".

Адзін з фігурантаў распавёў, што яго пры просьбе даведацца падрабязнасці па сваёй справе "адправілі ў інтэрнэт".

“Я лічу, што яна (абаронца) не захоўвала мае правы, паколькі яна не дзялілася са мной інфармацыяй. Я абсалютна не ведаю, што яна казала на судзе; я не ведаю, ці прызнала яна віну ад майго імя. Я лічу, што сам факт таго, што я не ведаю, што яна казала ў судзе, ужо цалкам перакрэслівае магчымасць таго, што яна захоўвала мае правы", — цытуюць праваабаронцы рэпрэсаванага "на выдалёнцы" беларуса.

Забіраюць маёмасць, ціснуць на сваякоў

У прызнаных вінаватымі ў "спецвытворчасці" ўлады могуць забіраць маёмасць — і актыўна гэта выкарыстоўваюць. Гэта робяць для выплаты штрафаў, якія прызначаюць фігурантам.

“Да мяне было ўжыта пакаранне ў выглядзе накладання штрафу. Гэты штраф не з'яўляецца кампенсацыяй шкоды, нанесенай маімі" злачыннымі " дзеяннямі. Цікава, па-першае, што памер штрафу ідэальна адпавядае рынкаваму кошту уласнасці. А па-другое, што яшчэ больш цікава, гэты штраф ужыты да мяне на падставе паправак, унесеных у Крымінальны кодэкс у сакавіку 2023 года. Але тое злачынства, за якое да мяне ўжыты штраф у выглядзе пакарання, было здзейснена да студзеня 2023 года", — цытуюць праваабаронцы ў дакладзе. 

Але арышт маёмасці і нават статус "тэрарыста" пасля суда — не самае страшнае.

"Самае балючае з гэтых усіх спецпрацэдураў — тое, што ціснуць на тваіх сваякоў. Атрымліваецца, што з-за цябе пераследуюць тваіх родных, якія наогул за цябе не могуць ніяк адказваць. Таму што ўсё астатняе выклікае такую здаровую злосць, А вось гэтая сітуацыя, з якой ты мала што можаш зрабіць", — дзеляцца фігуранты.

Парушэнне ўсіх міжнародных нормаў

У Міжнародным камітэце па расследаванні катаванняў адзначаюць, што беларуская практыка спецвытворчасці парушае мноства нормаў міжнароднага права. А тое, што пераследуюцца беларусы замежжа, робіць рэпрэсіі яшчэ і экстэрытарыяльнымі.

"Існуючая практыка прымянення спецыяльнай вытворчасці ў Рэспубліцы Беларусь валодае ўсімі прыкметамі злачынства супраць чалавечнасці ў форме пераследу, які кваліфікуецца ў адпаведнасці з міжнародным крымінальным правам, і патрабуе належнай прававой ацэнкі на міжнародным узроўні", — прыходзяць да высновы праваабаронцы.