#ягобарацьба: як Лукашэнка 14 гадоў змагаецца з "картай паляка" — і прайграе

06/09/2022 - 13:01

Барацьба за ўраджай для Лукашэнкі праходзіць больш вынікова, чым з "картай паляка" / калаж Улада Рубанава, Еўрарадыё

Барацьба за ўраджай для Лукашэнкі праходзіць больш вынікова, чым з "картай паляка" / калаж Улада Рубанава, Еўрарадыё

"Неабходна таксама абмеркаваць патрабаванні да нашых суайчыннікаў, якія атрымалі карту паляка і іншыя падобныя дакументы", — паставіў чыноўнікам задачу Аляксандр Лукашэнка на нарадзе 6 верасня ў кантэксце разгляду магчымасці пазбаўлення грамадзянства.

"Карта паляка" — дакумент, які пацвярджае польскае паходжанне чалавека і дае некаторыя неграмадзянскія правы ў Польшчы, — з'явілася ў канцы 2007 года. Лідары па атрыманні "карты" — беларусы: па звестках польскага боку, дакумент выдадзены больш чым 130 тысячам грамадзян краіны.

Змагаецца Лукашэнка і яго вертыкаль з "картай паляка" з моманту яе з'яўлення. Яго барацьба праходзіць не вельмі паспяхова.

Першы этап вайны: пагразілі і забыліся

У лютым 2008 года Лукашэнка прыехаў у нядаўна адкрыты корпус факультэта журналістыкі БДУ. Выступаючы перад студэнтамі, ён закрануў тэму "карты паляка", назваўшы яе "спробай умяшацца ва ўнутраныя справы Беларусі, разыгрываючы нацыянальную карту".

"Свежы прыклад — прыняцце Сеймам Польшчы закона "Аб карце паляка". Як мяне часта папярэджваюць, ён можа нанесці адчувальную шкоду нашай дзяржаве. Павінен сказаць — не атрымаецца!" — пагражаў тады ён.

Тэма настолькі зачапіла палітыка, што да яе ён вярнуўся праз некалькі дзён.

"Беларусі варта выпрацаваць канкрэтныя меры процідзеяння польскаму намеру з "картай паляка". [...] Яны ж (Еўрасаюз) разумеюць, чаго хочуць палякі, якія спрабуюць раскалоць польскае насельніцтва, што пражывае ў Беларусі, ствараючы асобнай яго частцы пэўныя перавагі. Гэта што, нармальная палітыка, нармальная пазіцыя? Абсалютна ненармальная", — казаў ён у часе паездкі на Віцебшчыну.

Тады ён запатрабаваў "перастаць плакацца" і выпрацаваць "адпаведныя меры процідзеяння гэтым крокам". "І звядзём на нішто гэты намер".

Паабяцалі меры — і заціхлі... На самым высокім узроўні пра "карту паляка" не ўспаміналі да 2011 года. Па супадзенні на 2009–2010 гады прыпала чарговая "адліга" з Еўропай, у тым ліку з Польшчай, кіраўнік МЗС якой прыязджаў у Мінск напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў. Адліга скончылася як звычайна: пасля фальсіфікаваных выбараў і жорсткага разгону акцыі 19 снежня 2010-га адносіны вярнуліся ў звыклую каляіну. У пачатку 2011 года Еўрасаюз увёў санкцыі супраць Беларусі за рэпрэсіі і недэмакратычныя выбары. Тады Лукашэнка зноў вырашыў разабрацца з "картай паляка".

Другі этап вайны: забаранілі чыноўнікам, а праверыць не могуць

Раз з Еўропай зноў дрэнныя адносіны — зноўку можна змагацца з "картай паляка". Увосень 2011 года Лукашэнка заявіў, што "нашы палякі хочуць жыць у Беларусі", хоць Польшча іх нібыта "падбівае" да пераезду.

Праз пару месяцаў, у лютым 2012-га, да тэмы "карты паляка" прыцягнулі Канстытуцыйны суд.

"...Канстытуцыйным судом было прынята рашэнне аб ацэнцы адпаведнасці закона карты паляка міжнародным нормам і прынцыпам. Па выніках ацэнкі былі ўнесены змены ў закон аб дзяржаўнай службе і аб грамадскіх аб'яднаннях у частцы наяўнасці карты паляка ў дзяржаўных службоўцаў", — рапартавалі ў прэс-службе Лукашэнкі.

Тады ж чыноўнікам і дэпутатам забаранілі "карыстацца "картай паляка" — пры тым, што фактычных спосабаў праверыць яе наяўнасць у беларускіх уладаў як не было, так і няма. Адзінае: часам глядзелі "шэнгены", таму што мэта 018 гаварыла пра тое, што віза выдадзена на падставе карты.

Неўзабаве ў адносінах з Еўропай зноў здарылася зацішша: патроху Лукашэнка выпусціў усіх палітвязняў, санкцыі прыпынілі, на выбарах 2015 года абышлося без жорсткіх разгонаў акцый.

Трэці этап вайны: зноў пагражаем

Першымі пасля пачатку палітычнага крызісу, звязанага з выбарамі і пратэстамі 2020-га, пра "тлятворны ўплыў "картаў паляка" ўспомнілі сілавікі — і то не адразу.

У 2021 годзе генпракурор Андрэй Швед, які зарэкамендаваў сябе да таго моманту выключным запалам у барацьбе з іншадумствам, параўнаў "карту паляка" з "падрыўной дзейнасцю". Амаль маментальна тэму асядлалі і прапагандысты, якія прапанавалі зрабіць атрыманне такога дакумента супрацьзаконным.

І вось пад восень 2022-га Лукашэнка пачаў зноў змагацца з "картамі паляка". Прапрацоўваецца варыянт, каб прымусіць усіх уладальнікаў дакумента даць справаздачу аб гэтым перад МУС. Але як вылічыць тых, хто не паслухаецца, дагэтуль незразумела.

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.