У Азербайджане працягваюць кідаць у турмы навукоўцаў. Сярод іх — выкладчык БДУ

У Азербайджане працягваюць пераследваць незалежных навукоўцаў. Іх асуджаюць да вялізных тэрмінаў зняволення. На гэтым тыдні 15 гадоў атрымаў палітолаг і дактарант Карлавага ўніверсітэта Бахруз Самедаў — за антываенную пазіцыю і крытыку ўладаў. Месяц таму 18 гадоў далі беларускаму этнографу Ігбалу Абілаву - за даследаванні талышскай культуры. Міжнародныя праваабаронцы лічаць гэта не судом, а расправай над іншадумствам і навукай.

Справа вучонага Бахруза Самедава

Прысуд па справе Бахруза Самедава абвясцілі 24 чэрвеня 2025 года ў Бакінскім судзе па цяжкіх злачынствах. Навукоўца абвінавацілі ў дзяржаўнай здрадзе і асудзілі. Самедаў з першых дзён арышту адхіляў усе абвінавачванні, заяўляючы, што з'яўляецца прыхільнікам міру і дэмакратыі.

Абвінавачванне сцвярджала, што навуковец нібыта супрацоўнічаў з армянскімі спецслужбамі, перадаючы ім інфармацыю, якая падрывае інтарэсы Азербайджанскай Рэспублікі. Аднак доказаў гэтых сцвярджэнняў прадастаўлена не было — усе матэрыялы справы былі засакрэчаныя. Адвакат Самедава заявіла, што следства не дазволіла абароне азнаёміцца з доказнай базай нават на стадыі суда.

20 чэрвеня пракурор запатрабаваў для Самедава 16 гадоў зняволення. На наступны дзень Бахруз зрабіў спробу самагубства ў турме. Яго выратаваў сукамернік. Пра гэта распавяла ягоная бабуля Зібэйда Асманава, якая наведала ўнука ў СІЗА №1 Баку. Паводле яе слоў, Бахруз абвясціў сухую галадоўку яшчэ 19 чэрвеня, і на момант сустрэчы ўжо трэці дзень адмаўляўся ад ежы і вады.

Падчас сустрэчы з начальнікам СІЗА Эльнурам Ісмаілавым Самедаў заявіў: "Я не спыню галадоўку, таму што не вінаваты. Чаму вы даяце мне 16 гадоў?" Ён працягваў настойваць на сваёй невінаватасці і патрабаваў альбо справядлівага судовага разбору, альбо неадкладнага вызвалення.

У навуковай супольнасці Самедаў вядомы як спецыяліст па пытаннях ідэнтычнасці, постсавецкага канфлікту ў Карабаху і дыскурсу свету на Паўднёвым Каўказе. Яго артыкулы, публікацыі і выступленні, як падкрэсліваюць калегі, заўсёды абапіраліся на адкрытыя крыніцы і выказвалі пазіцыю ненасілля.
З моманту арышту Самедава міжнародныя арганізацыі, такія як Amnesty International, неаднаразова выступалі ў яго абарону. Яны заяўляюць, што справа сфабрыкаваная, а мэтай уладаў было — прымусіць крытычнага даследчыка замаўчаць.

Справа вучонага Ігбала Абілава
 

Выкладчыка БДУ Ігбала Абілава асудзілі на 18 гадоў зняволення 20 мая 2025 года. Ленкаранскі суд па цяжкіх злачынствах прызнаў даследчыка талышскай ідэнтычнасці вінаватым у дзяржаўнай здрадзе. Гэта самы суровы прысуд, вынесены навукоўцу ў Азербайджане за апошнія гады.

Ігбал Абілаў — этнічны талыш, які пражываў у Беларусі з 1990-х гадоў. Скончыў Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, дзе абараніў магістарскую і кандыдацкую дысертацыю. Вядомы як заснавальнік і галоўны рэдактар выдання "Навіны Талышскай нацыянальнай акадэміі". Апублікаваў дзясяткі даследаванняў, якія тычацца гісторыі, мовы і фальклору талышскага народа.

Абвінавачванні, вылучаныя супраць яго, гучаць так: супрацоўніцтва са спецслужбамі Арменіі, публічныя заклікі супраць азербайджанскай дзяржаўнасці па заданні замежных структур, распальванне этнічнай варожасці. Ні адно з гэтых абвінавачванняў не было пацверджана ў судзе, абарона не атрымала доступ да матэрыялаў справы.

Абілава арыштавалі 22 ліпеня 2024 года, калі ён прыехаў з Мінска ў Азербайджан, каб наведаць сваякоў. Да гэтага яго ўжо выклікалі на допыт у СГБ. Спачатку адпусцілі, але праз некалькі дзён затрымалі ў аэрапорце пры спробе вылету ў Беларусь. Пасля другога выкліку ў аддзяленне службы дзяржбяспекі ён знік на суткі, і толькі пазней стала вядома, што яго перавезлі ў Баку.

Адвакат Фарыз Намазлы падкрэслівае, што справа палітычна матываваная. "Ніякай дзяржаўнай таямніцай ён не валодаў. Яго навуковыя кантакты з армянскімі даследчыкамі нельга разглядаць як злачынства. Гэта звычайнае акадэмічнае ўзаемадзеянне", — кажа юрыст.

Сям'я Абілава настойвае на яго невінаватасці. Бацька Ігбала, Шахін Абілаў, кажа: "Ён не палітык. Ён гісторык, этнограф, перакладчык. З юнацтва вывучаў талышскую культуру і гісторыю. Хіба гэта — злачынства?"

З канца 2022 года ў Азербайджане ўзмацнілася новая хваля палітычных рэпрэсій, гэтым разам — супраць незалежных даследчыкаў і інтэлектуалаў. Калі ў папярэднія гады пад удар траплялі журналісты, праваабаронцы і прадстаўнікі НДА, то цяпер у катэгорыю "непажаданых" патрапілі навукоўцы.

Пры падтрымцы "Медыясеткі"