Польшча цалкам закрывае мяжу з Беларуссю. Што будзе далей?

09/09/2025 - 19:15

На мяжы / Еўрарадыё

Польшча ў ноч з 11 на 12 верасня поўнасцю закрывае мяжу з Беларуссю. Такое рашэнне прыняў 9 верасня ўрад Дональда Туска. Гэта адказ на правядзенне расійска-беларускіх ваенных вучэнняў "Захад-2025", а таксама гісторыю з арыштам па абвінавачанні ў шпіянажы польскага грамадзяніна, манаха Гжэгажа Гавела.

— Пагранпераходы будуць адкрыты толькі тады, — і я гэта падкрэсліваю, — калі мы будзем на 100% упэўненыя, што сітуацыя больш не ўяўляе ніякай пагрозы для Польшчы і польскіх грамадзян, — каментуе закрыццё мяжы міністр унутраных спраў і адміністрацыі Польшчы Марцін Кервінскі.

Пра тое, як сітуацыя паўплывае на беларускую эканоміку і лёсы беларусаў, гаворым з эканамічнай аглядальніцай Вольгай Лойкай.

— Калі гаворка ідзе пра закрыццё мяжы на час правядзення вучэнняў, гэта не так крытычна для эканомікі, хаця ўсё роўна паніка будзе. Вядома, гэта пакуль не жалезная заслона, але вялікая праблема для перамяшчэння людзей.

Што да грузаперавозак, гэта куды больш сур'ёзны сігнал. Фактычна мы прыйшлі да таго, што прапаноўвалі зрабіць Польшчы ўсялякія несвядомыя асобы, якія лічаць, што трэба ціснуць на Беларусь, перакрываць мяжу і гэтак далей. Тут трэба разумець, што сітуацыя не датычыцца проста ўзаемных паездак паміж Беларуссю і Польшчай і ўзаемных перавозак грузаў.

Размова ідзе пра ўсе асноўныя сухапутныя пастаўкі з Кітая на Еўрасаюз.

Пакуль не зусім зразумела, што менавіта будзе перакрыта, але калі гаворка ідзе пра ўсе чыгуначныя зносіны, то гаворка ідзе і пра сухапутныя пастаўкі з Кітая, якія па чыгунцы ідуць у Еўрасаюз, у парты і гэтак далей.

Зразумела, што гэта для Беларусі сур'ёзная крыніца даходу, але гэта яшчэ і важны пункт у адносінах з Кітаем, таму што Беларусь, як надзейны транзітар — гэта наша фішка, гэта тое, што мы спрабавалі прадаваць.

Цяпер складана сказаць, за каго ў гэтай сітуацыі быў бы Кітай, але ўвогуле прэтэнзіі польскага боку відавочныя. Гэта і вучэнні, і рэальна адвольныя затрыманні грамадзян Польшчы і ўтрыманне іх Беларусі.

Таму наколькі зараз у гэтай сітуацыі рацыянальна ісці на эскалацыю з Польшчай — не зразумела. Відаць, гэтага спрабавала пазбегнуць Беларусь, калі адсоўвала вучэнні ад мяжы. Але гэта не дапамагло, і я думаю, што тут апошняя кропля — у гэтай гісторыі са шпіёнам, таму што гэта зусім ужо падобна на адвольнае затрыманне. І тут Польшча дзейнічала зусім паслядоўна, рэкамендавала грамадзянам пакінуць краіну. І зараз атрымліваецца, што да пятніцы яшчэ ёсць час.

— Як ты лічыш, ці раіўся польскі ўрад з Кітаем і з іншымі краінамі ЕС наконт таго, што збіраецца закрыць межы?

— Я думаю, хутчэй за ўсё. І зараз важна, што зробіць Кітай, і важна, што зробіць Літва. Бо калі гаворка ідзе пра пагрозу, як Туск кажа, Сувалкам, дык гэта і літоўская праблема.

Насамрэч мы ж не ведаем ініцыятара гэтага рашэння. Ці была гэта сама Польшча, якая гадамі адмаўлялася ісці на такую эскалацыю, хаця часта гэта прапаноўвалася, як мера па вызваленні Пачобута і грамадзян Польшчы. Але ж Польшча на гэта ніколі не ішла.

Атрымліваецца, што цяпер пытанне стаіць больш сур'ёзна. Таму я не здзіўлюся, калі гэтае рашэнне было прынятае па дадзеных выведкі іншых краін, а не толькі Польшчы.

— З'явілася паведамленне пра тое, што Літва ўзмацняе ахову межаў з Беларуссю і Расіяй.

— Калі для Кітая, Літвы, Польшчы гэта ўдар па эканоміцы, для Беларусі сітуацыя яшчэ больш сур'ёзная. Калі пакінуць вось гэтае памежжа без магчымасці выезду, гэта сур'ёзная сацыяльная і эканамічная праблема ўнутры Беларусі.

Так, я разумею, што калі чалавеку рэальна трэба выехаць у Польшчу, ён вылеціць праз Стамбул ці праз Грузію. Але гаворка ідзе пра тое, што тысячы і сотні тысяч людзей, яны перамяшчаліся паміж краінамі і гэтым жылі, працавалі, вярталіся дадому і гэтак далей.

І немагчымасць, дапусцім, працаваць у Польшчы і Літве для многіх беларускіх грамадзян стане праблемай. І гэта будзе праблемай, зразумела, для рэжыму.

З'явіцца натоўп незадаволеных грамадзян, якія страцілі сваю працу. Вядома, вы можаце сказаць, што ў Беларусі вельмі шмат працы і куча працоўных месцаў, але я баюся, што гэта не тыя працоўныя месцы, якія задаволяць, дапусцім, супрацоўніка буйной транспартнай літоўскай ці польскай кампаніі. Гэта зусім іншая кваліфікацыя, даходы і гэтак далей.

Калі гаворка не ідзе пра перакрыццё мяжы на некалькі дзён, многім давядзецца выбраць бок, і я не думаю, што гэта будзе Беларусь.

— Як ты лічыш, якой можа быць рэакцыя з боку Беларусі?

— Першая рэакцыя, якую я ўжо паглядзела ў розных тэлеграм-каналах, гучыць як "палякі ашалелі", "гэта эскалацыя", "пацерпяць звычайныя людзі, якія ездзяць у Польшчу" і гэтак далей.

Значыць, яны перастануць ездзіць і хутчэй за ўсё застануцца ў Польшчы. Калі яны застануцца ў Беларусі, то будуць моцна не задаволены. Таму што моцна задаволеныя людзі рэдка боўтаюцца паміж краінамі і спрабуюць шукаць працу нейкімі складанымі шляхамі. Яны працуюць побач з хатай і цалкам шчаслівыя.

Наогул, я спадзяюся, што сур'ёзнай эскалацыі не будзе, і што Беларусь у першую чаргу зацікаўлена не перакрываць транзіт, не псаваць адносіны з Кітаем і Еўрасаюзам, які ўсё яшчэ застаецца значным гандлёвым партнёрам, прычым у абодва бакі. Калі межы зачыняць (нават на час), мне складана ўявіць, што будзе там і з людзьмі, і з грузамі…

— Як думаеш, ці адрэагуе на рашэнне польскіх уладаў Дональд Трамп?

— Не ўпэўнена. Калі Лукашэнка думае, што Трамп стане лаяцца на Наўроцкага ці Туска, то такога не будзе. Тым больш, што Трамп усё яшчэ чакае, калі Лукашэнка вызваліць палітвязняў. Таму чакаем нейкай больш прадметнай інфармацыі.