Ці будуць пенсіі ў Беларусі праз 10 гадоў? Эксперт пра будучыню пенсіянераў

28/02/2025 - 21:38

Пенсіянерка / unsplash.com

Насельніцтва Беларусі працягвае старэць, а пенсійны фонд не гумовы. У якім стане ён знаходзіцца сёння і чаго баяцца работнікам і пенсіянерам у бліжэйшыя 10-15 гадоў, калі ніякіх рэформаў не адбудзецца? На гэтае пытанне ў эфіры Еўрарадыё адказвае экспертка ў сферы дзяржаўнага кіравання і міжнароднага развіцця, магістр эканомікі Аліса Рыжычэнка.

— Мяркуючы па апошніх эканамічных даследаваннях, калі ніякіх зменаў у пенсійнай сістэме не адбудзецца, пенсійны фонд Беларусі апынецца ў такім мінусе, што ён будзе субсідавацца цалкам з дзяржаўнага бюджэту. Да гэтага прыйдзецца звярнуцца, каб выплачваць усе пенсіі, паколькі насельніцтва Беларусі старэе, а пенсійны фонд працуе па прынцыпе фінансавай піраміды.

Тыя, што цяпер працуюць, робяць адлічэнні ў пенсійны фонд, і за кошт гэтых сродкаў выплачваюцца пенсіі сённяшнім пенсіянерам. Гэтыя грошы індэксуюцца па нейкіх дзіўных формулах, якія стварылі ў самым пенсійным фондзе, дзе не адказваюць на пытанні — паводле якіх стандартаў і правілаў.

Пенсійная сістэма ў Беларусі пабудаваная не так, як у краінах ЕС, дзе пенсійныя фонды з'яўляюцца і інвестыцыйнымі фондамі — гэта значыць грошы інвестуюцца, працуюць, прыносяць прыбытак, за кошт чаго адбываецца індэксацыя, і грошы не губляюць свой кошт.

У нашай краіне — прымітыўная фінансавая піраміда. Таму ўжо сёння пенсійны фонд часткова фінансуецца за кошт дзяржбюджэту. Наколькі я памятаю, за мінулы год было выдзелена два мільярды рублёў. Гэта значыць тых грошай, якія цяпер адлічваюць працоўныя людзі, не хапае, каб выплаціць пенсіі сённяшнім пенсіянерам.

Гэта адбываецца ўжо зараз.

Што будзе праз пяць-дзесяць гадоў?
Калі ў Беларусі не падымуць пенсійны ўзрост, не правядуць пенсійныя рэформы і гэтая сістэма ў корані не зменіцца, то сітуацыя будзе пагаршацца з кожным годам і будзе патрабаваць яшчэ вялікіх укладанняў з боку дзяржбюджэту. Гэта значыць, фактычна, сістэма вось гэтай фінансавай піраміды будзе развальвацца, і пенсіі будуць фактычна выплачвацца з дзяржбюджэту.

Калі пенсіі будуць выплачваць з дзяржбюджэту, чым гэта абернецца для пенсіянераў?

— Гэта значыць, што магчымасці павялічыць пенсіі беларусам будуць зусім абмежаваныя, бо сам дзяржбюджэт абмежаваны. Ён абмежаваны тым, колькі людзей плацяць падаткі, абмежаваны тым, як яго размяркоўваюць (большая частка грошай ідзе на дзяржвыдаткі, у якія не ўключаюцца пенсійныя выплаты).

Хутчэй за ўсё, гэта прывядзе да таго, што пенсіі будуць змяншацца — не ў намінальным у выглядзе, а менавіта ў пакупніцкай здольнасці таго аб'ёму грошай і тых выплат, якія пенсіянеры будуць атрымліваць, і павелічэнне гэтых пенсій будзе проста спыняцца па сканчэнні часу.

Што рабіць?

— Проста падвышэнне пенсійнага ўзросту сітуацыю не ўратуе. Пенсійную сістэму трэба мяняць у прынцыпе. Магчыма, улады звернуцца да таго, што давядзецца рабіць больш пенсійных адлічэнняў. І зноў жа, ад гэтага будуць цярпець беларусы, з чыіх заробкаў будуць вылічваць гэтыя грошы.

Дакладней нават не самі работнікі, а працадаўцы, якія робяць гэтыя выплаты за сваіх работнікаў. Таму тут, як заўсёды, усё кладзецца на плечы саміх беларусаў.