Яўка, якую намалявалі на "выбарах" у Беларусі, немагчымая — і вось чаму

Цэнтрвыбаркам Беларусі заяўляе, што яўка на мінулых "выбарах" прэзідэнта склала 85,7%. Але гэта практычна немагчыма, калі паглядзець на афіцыйныя дадзеныя з пункту гледжання матэматыкі. І вось чаму.

Колькі ў Беларусі выбаршчыкаў?

Для пачатку пералічым афіцыйныя дадзеныя, якія мы маем.

ЦВК Беларусі ўключыў у спісы выбаршчыкаў на прэзідэнцкіх "выбарах" 2025 года 6 903 994 чалавек. Пры гэтым на 1 студзеня 2024 года насельніцтва Беларусі, паводле звестак Белстата, складала 9 155 978 чалавек.

Такім чынам, 2 251 984 чалавекі з ліку тых, хто жыве ў Беларусі, не мелі права галасаваць на "выбарах". У асноўным яны адносяцца да трох катэгорый: якія не дасягнулі 18 гадоў; прызнаныя судом недзеяздольнымі; знаходзяцца паводле прысуду суда ў месцах пазбаўлення волі. Таксама не галасуюць на выбарах грамадзяне іншых дзяржаваў, якія жывуць у Беларусі.

А вось грамадзяне Беларусі, якія пасля пратэстаў 2020 года вымушаныя былі з'ехаць з краіны і цяпер жывуць у іншых дзяржавах, у тыя самыя 6 903 994 чалавекі са спісаў выбаршчыкаў уключаныя.

Але выбарчых участкаў за мяжой для іх у 2025 годзе адкрываць не сталі. А галасаваць па месцы рэгістрацыі яны не прыехалі. Па статыстыцы ЦВК, для гэтага вярнулася ў Беларусь наогул усяго 114 грамадзян, якія пастаянна пражываюць у іншых дзяржавах і стаяць на консульскім уліку.

І колькі ж грамадзян Беларусі, якія ўключаныя ў спісы выбаршчыкаў, але галасаваць не прыехалі?

Начальнік дэпартамента грамадзянства і міграцыі МУС Аляксей Бягун у пачатку 2024 года заявіў, што ў 2021-2022 гадах Беларусь пакінула больш за 200 тысяч грамадзян. Гэта вельмі аптымістычная ацэнка.

Сацыёлаг Генадзь Коршунаў ацэньваў эміграцыю, якая адбылася пасля пратэстаў 2020 года, у 500-600 тысяч чалавек. Акадэмічны дырэктар BEROC Леў Львоўскі казаў, што ў Еўрасаюз за апошнія 4 гады пераехала да 500 тысяч грамадзян Беларусі.

Не менш за 200 тысяч беларусаў працуе ў Расіі. Гэта таксама сціплая ацэнка.

Большасць тых, хто з'ехаў, — дарослыя людзі. Такім чынам, рэальна прыйсці на выбарчыя ўчасткі ў Беларусі магло ад 6,5 млн (ацэнка Бегуна) да 6,2 млн чалавек (ацэнка Коршунава/Львоўскага).

Што ж атрымліваецца — прагаласаваць прыйшлі амаль усе, хто мог?

Цэнтрвыбаркам заяўляе, што бюлетэні для галасавання атрымала 5 916 834 выбаршчыкі (афіцыйна яўка склала 85,7%). Калі верыць ЦВК і ўлічыць фактар эміграцыі, то атрымаецца, што на выбары прыйшло ад 91% (ацэнка Бегуна) да 95, 5% (ацэнка Львоўскага) ад рэальна прысутных у краіне выбаршчыкаў. Ну, то-бок амаль усе, хто мог.

А гэта немагчыма. І не толькі таму, што на выбары ніколі не ходзяць усе. Не толькі таму, што ніякай палітычнай барацьбы і, адпаведна, ніякай інтрыгі ў цяперашніх беларускіх "выбарах" не было. Кампанія была нецікавай, чацвёра кандыдатаў-спойлераў на ўвесь голас расхвальвалі Аляксандра Лукашэнку.

Ёсць яшчэ сёе-тое.

Парадокс галасавання моладзі

Пры такой высокай афіцыйнай яўцы размеркаванне ўдзелу ў "выбарах" розных узроставых груп мусіць быць раўнамерным. Але велізарная колькасць даследаванняў паказвае, што моладзь заўсёды ўдзельнічае ў выбарах менш актыўна, чым людзі іншых узростаў.

Напрыклад, Арганізацыя эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця (АЭСР) пасля аналізу яўкі розных узроставых груп на выбары ў дваццаці краінах выявіла, што ў сярэднім у 2020-м сярод моладзі галасавала 68%, а сярод людзей, старэйшых за 54 гады, — 85%. Розніца з'яўляецца праз нізкую электаральную актыўнасць маладых людзей. Гэта агульнасусветны трэнд, і Беларусь не можа быць выключэннем.

З такой розніцай намаляваная ЦВК яўка ў прынцыпе немагчымая.

Яшчэ адна загадка, якая прымушае ўсумніцца ў афіцыйных дадзеных

Перад прэзідэнцкімі выбарамі 2020 года ЦВК таксама складаў спісы выбаршчыкаў. Гэта было да масавай эміграцыі і да таго, як Беларусь адчула на сабе смяротнае дыханне COVID-19.

Насельніцтва Беларусі на 1 студзеня 2020 года складала 9 410 259 чалавек — на 254 281 чалавека больш, чым цяпер. А выбаршчыкаў Лідзія Ярмошына тады налічыла тыя ж 6,9 млн.

То-бок насельніцтва Беларусі за 4 гады афіцыйна скарацілася на 254 тысячы чалавек. Яшчэ не менш за 90 тысяч чалавек — залішняя смяротнасць, звязаная з COVID-19.

Улады яе не прызнаюць, доступ да закрытай статыстыкі нядаўна атрымалі "Кіберпартызаны". Але... колькасць выбаршчыкаў амаль не зменшылася.

Як такое можа быць?

Дзіцячая смяротнасць у Беларусі нізкая, то-бок сказаць, што за гэты час памерлі людзі, якія не маюць права голасу, не атрымаецца. Пра тое, каб Беларусь так масава пакінулі грамадзяне іншых дзяржаў, чуць таксама не даводзілася.

Загадка.