Суддзя — пра забойства беларускі Лізы: "Да жанчыны ставяцца як да аб'екта"

17 студзеня ў Варшаве быў вынесены прысуд Дарыяну С., які ў лютым 2024-га згвалціў беларуску Лізу. Дзяўчына памерла неўзабаве пасля нападу, а злачынец атрымаў пакаранне ў выглядзе пажыццёвага зняволення. Таксама ў рамках пакарання Данііл, хлопец забітай Лізы, і яе брат атрымаюць кампенсацыю ў памеры 200 000 злотых (больш за 48 000 долараў).

Суддзя Павел Добаш зачытваў прысуд доўга, і яго рэплікі па справе сапраўды вартыя ўвагі. Далей — урыўкі яго прамовы:

— Абвінавачаны забраў жыццё. Абвінавачаны прынізіў яе, абразіў яе годнасць і згвалціў. Ён абарваў яе мары і надзеі на будучыню, яе планы. Ён проста зачыніў дзверы. Аднак, пазбавіўшы яе жыцця, абвінавачаны таксама адабраў яе ў блізкіх, якія маглі б будаваць разам з ёй нейкія жыццёвыя планы і мары. Застаўся толькі боль іх сэрцаў, пустата. Ніякае пакаранне не магло б змякчыць гэтую страту, нават калі гэта справядлівае пакаранне. Пакаранне, якое суд прызначыў вінаватаму за такое жорсткае злачынства, можа быць сустрэтае пэўнымі словамі абурэння і можа падацца парадаксальным, але гэта дэманстрацыя слабасці грамадства і дзяржавы, бо гэта пакаранне ніколі не верне яе да жыцця.

— Можна адчуць горкае задавальненне ад таго, што паліцыя дзейнічала вельмі эфектыўна і арыштавала абвінавачанага ў той самы дзень. Сёння ён сядзіць на лаве падсудных, і судовы працэс падыходзіць да канца. Але такія злачынствы не мусілі адбыцца. Бо сацыяльныя інстытуты, такія як сям'я, школа, установы псіхалагічнай і педагагічнай падтрымкі, грамадскія арганізацыі, дзяржаўныя ўстановы, фармуюць прынцыпы сацыяльнага суіснавання. Фармуюць стаўленне да найважнейшых каштоўнасцяў для чалавека такім чынам, каб кожны паважаў свабоду іншых.

— Такім чынам, суд лічыць, што гэтая справа выходзіць за межы індывідуальнай гісторыі абвінавачанага, і ведае адказ на пытанне, чаму абвінавачаны здзейсніў забойства. Справа не абмяжоўваецца матывамі яго дзеянняў.

— Аднак у нашых звычаях, нашым грамадстве, спажывецкай культуры, якая нас атачае, вобраз жанчыны часта зводзіцца да пэўных стэрэатыпаў. Да жанчыны ставяцца як да аб'екта эксплуатацыі. У спажывецкай культуры існуе мноства вобразаў, напоўненых вобразамі сексуальнай эксплуатацыі жанчын, якія прадаюцца як нешта прывабнае, як прывабны тавар. Яны пазбаўляюць жанчыну пачуццяў і свабоды волі.

— І абвінавачаны, які прасякнуўся такімі вобразамі, мог лягчэй пераступіць межы свабоды, бо ён мог ставіцца да жанчыны як да рэчы, як да аб'екта. Гэта прывяло да таго, што ён выкарыстаў яе для сексу, яна была для яго проста рэччу. Бо абвінавачаны згвалціў жанчыну, якая знаходзілася без прытомнасці.

— Вяртаюся да пытання: ці можа гэтае пакаранне нешта змяніць? Яно можа змяніць абвінавачанага. Бо насуперак распаўсюджанаму меркаванню пра пажыццёвае зняволенне, гэта не пакаранне, якое выключае пакаранне. Гэта шанец для абвінавачаных. Калі я сказаў спачатку, што абвінавачанага варта сцерці з памяці, абвінавачаны мусіць сцерці сябе і сваю памяць. Ён мусіць стаць іншым чалавекам. У пакаранне ён мусіць пазбавіцца ўсіх сваіх кепскіх схільнасцяў, сваіх слабасцяў і стаць новым чалавекам.

— Менавіта такіх зменаў чакае і спадзяецца на іх рэалізацыю суд. І калі абвінавачаны лічыць, што гэтае пакаранне занадта суровае для яго, ён мусіць уявіць сабе падобную сітуацыю ў сваім родным горадзе. Яго маці ці сястра ідзе вуліцай, а за ёй ідзе малады чалавек і здзяйсняе тое самае дзеянне ў дачыненні да абвінавачанага. Ён выстаўляе супраць яго абвінавачанні. Потым ён адкажа на пытанне, якое пакаранне было б справядлівым для гэтага чалавека. Я перакананы, што ён палічыў бы, што яму варта было б прызначыць тое пакаранне, на якое яго толькі што асудзілі.