І вось сярод дзеянняў, якія могуць, калі яны адказваюць усім гэтым пералічаным прыкметах, ставіцца да злачынстваў супраць чалавечнасці, ёсць дэпартацыя і гвалтоўнае перамяшчэнне (тычыцца перамяшчэння ўнутры краіны). І тут ужо не важна свой грамадзянін або чужы. Гэта значыць яно пакрывае ўсіх, любых грамадзянскіх асоб. таму так, такая практыка можа разглядацца як злачынства супраць чалавечнасці.
Цікава назіраць, як усе раптам загаварылі аб дэпартацыі, калі Статкевіч адмовіўся пакідаць Беларусь. Але насамрэч і тыя, хто вывезены перад апошняй хваляй вызвалення — гэта такія ж выпадкі. Тыя, хто сам збег з — за невыносных умоў і злоўжыванні з боку дзяржавы кантролем пасля вызвалення-такія ж выпадкі.
У гэтым жа кантэксце Літва ўжо перадала сітуацыю па Беларусі ў Міжнародны крымінальны суд летась. Гэта значыць Літва пацвярджала сваю юрысдыкцыю тым, што некаторыя элементы гэтых злачынстваў супраць чалавечнасці здзяйсняюцца на тэрыторыі Літвы, у тым ліку і дэпартацыя беларускіх грамадзян.
Такім чынам кваліфікаваны ў шырокім сэнсе наш forced exile (вымушанае выгнанне/вымушаная эміграцыя), да 600 тысяч — лічба, якая называецца на ўзроўні ААН.
Ці магчыма яшчэ адно міжнароднае судовае разбіральніцтва?
З моманту звароту Літвы ў МУС сітуацыя з юрысдыкцыяй не змянілася. Беларусь па-ранейшаму не з'яўляецца ўдзельніцай Рымскага статута, таму ніякіх дадатковых або асобных магчымасцяў тут няма. Літва, як дзяржава-удзельнік Статута, можа абгрунтаваць сваю юрысдыкцыю тым, што на яе тэрыторыі адбываюцца элементы гэтых злачынстваў. А сама Літва ўжо зрабіла ўсё, што было магчыма.
Што можа быць зроблена з гэтымі кейсамі?
Гэтыя факты могуць быць проста дадаткова перададзеныя ў рамках разгляду сітуацыі Літва / Беларусь у офіс пракурора МУС.
Зараз ідзе стадыя папярэдняга расследавання. Акрамя таго, што сама Літва падала, пасля падавалася дадатковая інфармацыя недзяржаўнымі актарамі: беларускімі праваабаронцамі, "рэпарцёрамі без межаў", міжнароднай платформай адказнасці для Беларусі.
І, як мне бачыцца, гэта будзе павышаць верагодна шанцы таго, што ўсё ж такі адкрыецца расследаванне па Беларусі.
Гэта значыць зыходзячы з сённяшніх магчымасцяў у кантэксце міжнародных злачынстваў ужо ўсё зроблена, што можна было. Толькі калі і іншыя дзяржавы падтрымаюць падачу Літвы, якія таксама закранутыя такімі дзеяннямі беларускіх уладаў. Але гэта ўжо залежыць ад іх палітычнай волі.
Далей можна толькі фантазіяваць. Калі ў нас адбудзецца транзіт і мы даможамся стварэння гібрыднага трыбунала па Беларусі.
Юрыст Алесь Міхалевіч адказвае на пытанне Еўрарадыё коратка. Ён падкрэслівае, што ў міжнародным праве існуе градацыя злачынстваў і парушэнняў Еўрапейскай канвенцыі. Адно з першых месцаў займае прымяненне катаванняў і бесчалавечнае абыходжання. Гэта таксама адно з галоўных злачынстваў супраць чалавечнасці, калі яно прымяняецца да канкрэтнай групе.
— Аналагічныя дзеянні адбываюцца ў беларускіх турмах штодня, асабліва ў дачыненні да палітвязняў. У параўнанні з гэтым прымусовая высылка ўласных грамадзян за мяжу выглядае не гэтак жорстка і, думаю, застанецца на перыферыі абвінавачванняў, якія будуць вылучацца супраць цяперашняй улады.
