Ці адмовяцца беларусы вяртаць крэдыты з-за росту стаўкі рэфінансавання?

13 ліпеня Нацбанк у шосты раз з пачатку года павысіў стаўку рэфінансавання. Агулам за апошнія 4 месяцы яна вырасла на 9,5% — з 10,5% да 20%.

Ва ўпраўленні інфармацыі Нацыянальнага банка Беларусі Еўрарадыё паведамілі, што цягам года стаўка рэфінансавання працягне расці.

“Сённяшняя велічыня стаўкі рэфінансавання абараняе ўнёскі ад абясцэньвання, скажам, недастаткова. Давайце параўнаем рост інфляцыі: 8,6% за мінулы месяц, 11 з нечым адсоткаў за папярэдні… Фактычна ў нас інфляцыя за месяц такая, як раней была за год. Каб цалкам абараніць банкаўскія ўнёскі ад абясцэньвання, неабходна на гэтую велічыню і ўзнімаць стаўку рэфінансавання”.

Заўважым, што інфляцыя, кампенсаваць рост якой закліканая стаўка рэфінансавання, з пачатку года склала ў Беларусі 36,2%.

Разам са стаўкай рэфінансавання растуць выплаты па ўнёсках у беларускіх рублях. Але ёсць і адваротны эфект: растуць адсоткі па прывязаных да яе крэдытах.

“У мяне льготны крэдыт на адукацыю, — распавяла Еўрарадыё Алеся*, студэнтка аднаго з мінскіх універсітэтаў. — Ёсць агульны крэдыт, які даецца пад 14%. А ёсць ільготны, ён даецца пад палову ад стаўкі рэфінансавання. Калі я брала свой крэдыт, стаўка рэфінансавання была роўная 14%”.

Зараз жа яна ўзнялася да 20% гадавых. Раней дзяўчына плаціла па крэдыце 7%, цяпер мусіць плаціць 10%. А калі стаўка рэфінансавання ўзнімецца да 28% — яе выплаты дасягнуць 14% гадавых і ільготны крэдыт ператворыцца ў поўны год таму!

Сайт "БПС-Банка". 12 ліпеня 2011 года.

Сайт "БПС-Банка". 13 ліпеня 2011 года.

Такім чынам, Нацбанк трапіў у непрыемную сітуацыю. Калі стаўку рэфінансавання пакідаць на ранейшым узроўні — крыўдзяцца ўкладальнікі, калі ўзнімаць — засмучаюцца тыя, хто ўзяў крэдыты. У ведамстве Юрыя Алымава вырашылі так: стаўку рэфінансавання павышаць будзем, але паступова.

“Рэзкага руху зараз ніяк рабіць нельга. І Нацбанк абраў такую тактыку, каб стаўка рэфінансавання расла паступова. А не так, што трэба за 1 месяц на 10% павысіць — і адразу павышаем на 10%. Калі на 10% павысіць і плату за крэдыт… Людзі не змогуць забяспечыць вяртанне крэдытаў”, — кажуць у Нацбанку.

Алеся заўважае, што яе становішча “цярплівае”: пакуль што яна сплачвае толькі працэнты па крэдыце, таму грошай хапае. Але рост стаўкі рэфінансавання можа прымусіць яе сысці з дзённай на завочную форму навучання:

“Калі стаўка рэфінансавання працягне расці — я перайду на "завочку". Мой ільготны крэдыт ператворыцца ў звычайны, з фіксаванай стаўкай. Такія ўмовы прапісаныя ў дамове”, — кажа студэнтка.

Між тым, з пачатку года плата за крэдыт, прывязаны да стаўкі рэфінансавання, ужо павялічылася на 9,5%. Страты тых, хто ўзяў такі крэдыт на будоўлю жылля, вымяраюцца тысячамі долараў.

Напрыклад, яшчэ ў сакавіку крэдыт на будаўніцтва кватэры можна было аформіць пад стаўку рэфінансавання +3%. Тады гэта было 13,5% за год. За чатыры месяцы гэтае “СР + 3%” ператварылася ў 23%! Уявіце, што вы ўзялі ў банку 60 мільёнаў рублёў, спадзеючыся вяртаць “зверху” па 13,5% — на першым этапе гэта 8,1 млн за год. Але за 4 месяцы выплаты па адсотках выраслі амаль да 13 мільёнаў 800 тысяч! І банк мае поўнае права запатрабаваць гэтую суму.

“Але не ўсе банкі так робяць. Напрыклад, ёсць банкі, якія не павышаюць стаўкі па старых крэдытах”, — кажа Кацярына Смірнова, эксперт партала www.infobank.by.

Банкі ідуць насустрач кліентам не ад добрага жыцця. Яны баяцца, што людзі могуць увогуле адмовіцца вяртаць крэдыты, калі працэнты па іх паскачуць даганяць стаўку рэфінансавання.

“Таму з двух ліх банкі выбіраюць меншае, — працягвае Кацярына Смірнова. — Недзе яны не дабіраюць па грошах, але такім чынам паляпшаюць свой крэдытны партфель”.

На думку Кацярыны Смірновай, беларусы ў бліжэйшы час наўрад ці масава адмовяцца вяртаць крэдыты:

 “Беларусы дагэтуль характарызуюцца добрай фінансавай дысцыплінай. Гэта датычыцца і пагашэння крэдытаў, і ўвогуле выканання фінансавых абавязальніцтваў. І ні ў якое параўнанне мы не ідзем з Украінай, дзе ў мінулы крызіс не вяртаць крэдыт лічылася ледзь не правілам добрага тону”.

У сітуацыі, калі курс грыўны да долара “у адначассе” ўпаў амаль у тры разы, а дзяржава замарозіла валютныя ўнёскі, украінцы, натуральна, адчулі сябе падманутымі. У Беларусі крызіс такіх радыкальных формаў не прымае. Але, паводле словаў эксперта, у банкаў ёсць усе падставы хвалявацца за свае крэдыты і прыдумляць схемы, якія б аблегчылі іх вяртанне.

“Тут такая ёсць бомба запаволенага дзеяння: гэта лета. Шмат супрацоўнікаў банкаў цяпер у адпачынках. Таму тыя лічбы, якія зараз праглядаюцца, праявяць сябе ўвосень”, — дадае Кацярына Смірнова.

На яе думку, нам не варта чакаць калапсу крэдытнага рынку і таго, што праблемныя пазыкі вырастуць да нябёсаў. Але пэўны іх рост банкам, відавочна, давядзецца перажыць.

*імя змененае па жаданні студэнткі.