"Хадзіць не магу — толькі аперацыя". Як людзі змагаюцца з наступствамі COVID-19

— Лекары паставілі мне дыягназ "язвавы каліт" і прызначылі стэроідныя гармоны для лячэння (метыпрэд), бо нішто іншае (месалазін) не дапамагала. 

Скончылася тым, што ў кастрычніку 2023 года мяне на хуткай адвезлі ў бальніцу, і там калолі праз вену гармоны — нават таблеткі ўжо не дапамагалі. Гэта мяне выцягнула і выратавала, бо я патрапіла ў бальніцу ў жахлівым стане. Далей я паступова злазіла з гэтых гарманальных прэпаратаў і цяпер жыву толькі на падтрымальнай тэрапіі — п'ю бяспечныя таблеткі з месалазінам у складзе.

Таццяна ўзгадвае, што скончыла піць гарманальныя паўтара года таму. Прыкладна тады ў яе, мабыць, і пачаў развівацца асептычны некроз галовак сцегнавых костак.

— Спачатку вельмі доўга ўсё адбывалася без сімптомаў, але ў чэрвені 2024 года я пачала выконваць трэніроўкі з уцяжарвальнікамі для ног (да гэтага рабіла тое ж самае, толькі без уцяжарвання) і катацца на трэкавым ровары (там нагрузка на ногі і калені большая, чым на звычайным). Пасля трэніровак у мяне з'явіліся болі.

На працягу некалькіх месяцаў розныя лекары казалі, што гэта проста расцяжэнне, трэба мазаць гелямі і піць вітаміны, рабіць размінку. Здымкі мне не прызначалі.

Я выконвала ўсе ўказанні лекараў, і мне праўда станавілася на нейкі час лепш. Але потым у лістападзе 2024-га здароўе стала моцна пагаршацца. Я зноў звярнулася да лекара, і тут мне ўжо прызначылі рэнтген і МРТ. Па выніках мне сказалі, што ў мяне некроз ўжо ў вельмі позняй стадыі — мінімум трэцяй, і дапаможа толькі аперацыя. Цяпер я калі некуды і выходжу, то толькі ў аптэку на мыліцах.

Сутыкнуўшыся з гэтай сітуацыяй, Таццяна пачала вывучаць пытанне, і аказалася, што ў сваёй бядзе яна не адна. Больш за тое, з падобнымі ўскладненнямі пасля СОVID-19 сутыкаюцца маладыя людзі, ну а гарманальныя таблеткі, якія прызначалі ёй, выпісваюць і пры іншых захворваннях.

— Я прачытала ўжо даволі шмат гісторый на гэтую тэму, а нядаўна глядзела рэпартаж пра дзяўчыну з Украіны, якой мае таблеткі прызначылі пры алергіі, і гэта таксама вылілася ў аперацыю на абедзве нагі. Самае дрэннае, што на пачатковых этапах у некрозу можа не быць відавочна выразных сімптомаў, а калі яны з'яўляюцца, то нічога, акрамя аперацыі, ужо дапамагчы не можа.

Пагаварыўшы з Таццянай, Еўрарадыё звярнулася да ўрача Маі Церакулавай.

Ці гэтак небяспечныя стэроідныя прэпараты, і калі так, то калі менавіта іх прызначаюць? Ці ёсць альтэрнатыва такому лячэнню, і ці варта адмаўляцца, калі яго прызначылі пры кавідзе? 

Інфаркт, або асептычны некроз сцегнавой косткі, адбываецца, калі ў нас недастаткова забяспечваецца крывёй сама галоўка сцегнавой косткі. Ён можа развіцца не толькі пасля лячэння стэроідамі або на фоне кавіду — але так склалася, што менавіта спалучэнне кавіду з лячэннем стэроідамі дае высокую рызыку такога віду некрозу. 

Чаму? Таму што спалучэнне гэтай хваробы з такім лячэннем дае высокую рызыку трамбозу сасудаў. Акрамя трамбозу сасудаў, высокі ўзровень запалення на фоне кавіду можа прыводзіць да парушэнняў і запаленчых зменаў, што тычацца касцяной тканкі. Акрамя гэтага адбываецца яшчэ і парушэнне ліпіднага абмену.

— У якіх выпадках прызначаюць стэроідныя прэпараты на фоне кавіду?

— Стэроідныя сродкі на фоне кавіду прызначаюць далёка не ўсім — толькі людзям у вельмі цяжкім, часта перадсмяротным стане. Калі ёсць высокая рызыка развіцця цытакінавага шторму, пра які шмат казалі, калі кавід толькі з'явіўся.

Цытакінавы шторм — гэта агрэсіўная імунная рэакцыя арганізма на вірусную інфекцыю і лекавыя прэпараты, падчас якой актыўна прадукуюцца пептыдныя малекулы — цытакіны, развіваецца шырокае сістэмнае запаленне, парушаецца правільная праца імунітэту.

Да кавіду пра цытакінавы шторм амаль не гаварылі. Кавід быў страшны менавіта гэтым цытакінавым штормам. Імунітэт некаторых людзей рэагаваў на інфекцыю паталагічна. Чаму паміралі маладыя і здаровыя да гэтага людзі? Гэта адбывалася не ад самой хваробы, а ад рэакцыі іх арганізма на гэтую абсалютна новую для іх інфекцыю.

Празмерная запаленчая рэакцыя правакуе дадатковую запаленчую рэакцыю. Каскад гэтых рэакцый, па сутнасці, прыводзіць да паліарганнай недастатковасці ад запаленняў ва ўсіх органах і тканках. Гэта значыць пры цытакінавым шторме арганізм забівае сам сябе (паталагічная імунная каскадная рэакцыя).

Стэроіды — гэта самыя моцныя супрацьзапаленчыя прэпараты, якія ёсць у медыцыне. У нас ёсць нестэроідныя супрацьзапаленчыя прэпараты, напрыклад, ібупрафен, які мы вельмі часта выкарыстоўваем. А ёсць стэроіды, якія значна больш эфектыўныя, але ў іх вялікая колькасць пабочных эфектаў. У высокіх дазіроўках іх прызначаюць, калі гаворка ідзе пра выратаванне жыцця. Важна сказаць, што гэтыя прэпараты сапраўды выратавалі шмат людзей ад цытакінавага шторму на фоне кавіду.

Калісьці мы лячылі стэроіднымі таблеткамі нават бранхіяльную астму. Людзі прымалі іх сістэматычна дзесяцігоддзямі, і ў іх не развіваўся асептычны некроз.

У выпадку з кавідам спалучэнне трамбозаў з запаленнем і з самім выкарыстаннем стэроідаў прыводзіць да высокай частаты асептычнага некрозу.

— Атрымліваецца, што калі кавід толькі з'явіўся, пацыентаў лячылі стэроідамі часцей, і зараз, праз некалькі гадоў, мы назіраем за наступствамі?

— Цяпер лекары ведаюць, што пры кавідзе стэроіды трэба прызначаць з асцярожнасцю, калі рызыка асептычнага некрозу рэальна высокая. На жаль, калі кавід толькі з'явіўся, ступень рызыкі лячэння стэроідамі было складана вызначыць загадзя. Гэтае пытанне было нявывучанае.

Лячэнне стэроідамі пры бальшыні іншых захворванняў, калі іх прызначаюць, апраўданае. Рызыка асептычнага некрозу галоўкі сцегнавой косткі пры лячэнні іншых захворванняў стэроідамі ёсць, але яна вельмі нізкая, напрыклад, адзін выпадак на мільён.

У выпадку з кавідам ад спалучэння розных запаленняў, трамбозаў на фоне хваробы і рэакцый на само лячэнне стэроідамі — прыкладна адзін на сто тысяч.

28 лютага 2020 года Міністэрства аховы здароўя пацвердзіла першы выпадак інфікавання COVID-19 у Беларусі. Праз пяць гадоў хвароба працягвае забіраць жыцці людзей па ўсім свеце. У зоне асаблівай рызыкі знаходзяцца пажылыя людзі. Лекары нагадваюць пра вакцынацыю як пра адзіны эфектыўны метад прафілактыкі захворвання.