Гісторыя вежы КДБ, якая падобная на прыбудову брытанскага каралеўскага палаца

Вежа на галоўным Мінскім будынку КДБ нагадала французскаму навукоўцу брытанскі каралеўскі палац Уайтхол (мы таксама ў шоку, але праўда падобная!). Але адкуль наогул яна там узялася?

Людзі — у падвалах, дзяржбяспека — у Палацы

Будынак КДБ пачалі будаваць ледзь толькі скончылася вайна. Савецкія газеты тады на ўсю моц пісалі пра аднаўленне Мінска, пра вяртанне ў горад ліхтароў, святла і жыцця наогул.

У той час многія мінчане яшчэ жылі ў падвалах і паўпадвалах. А ўлады ўжо задумаліся, ці не пара ўзвесці на праспекце Незалежнасці пышны будынак, падобны на Рымскі храм. Для дзяржбяспекі, вядома.

Думаць пра гэта пачалі вясной 45-га, а ўжо зімой 1946-га пачаліся працы.

Цанава хацеў глядзець адтуль футбол?

Аб паходжанні вежы ёсць шмат легенд, і большасць з іх зводзяцца да валюнтарызму міністра дзяржбяспекі Лаўрэнція Цанавы.

Хтосьці казаў, што Цанава вельмі любіў футбол і загадаў пабудаваць сабе ложу — маўляў, з вежы яму павінен быў адкрывацца від на стадыён "Дынама". Але ўсё гэта толькі чуткі. Пару гадоў таму генеральны дырэктар стадыёна Аляксандр Бут-Гусаім абвяргаў гэты міф: маўляў, нічога нельга было ўбачыць з гэтай вежы. Тэарэтычна кавалачак поля можна было разгледзець, але цэлы матч? Наўрад.

А яшчэ распавядаюць, што Цанава проста захацеў вежку. І калі начальнік упраўлення архітэктуры Мінска Уладзімір Кароль прыйшоў здаваць праект будынка, той загадаў дамаляваць вежу. Кароль сказаў, што будынак павінен падпарадкоўвацца законам сіметрыі, і калі справа ёсць вежа, то і злева яна павінна быць. А Цанава нібыта адказаў, што будынак будзе падпарадкоўвацца законам Цанавы.

Але пазней аказалася, што дыялог хоць і быў, але не там і не з той нагоды.

Чаму наогул аб паходжанні гэтай вежы столькі спрэчак? Васьмікутная вежка на будынку КДБ сапраўды выглядае "прылепленай" да праекту. Але насамрэч вежа тут была заўсёды. Не на гэтым будынку — але дакладна ў гэтым месцы.

Справа ў тым, што будынак КДБ узводзілі, выкарыстоўваючы захаваныя сцены першага мінскага ГУМа (а яшчэ раней ён быў польскім банкам). І вось той стары, дарэвалюцыйны будынак увенчваў шкляны купал-роўна ў тым месцы, дзе цяпер знаходзіцца вежа КДБ. Магчыма, Цанава проста вырашыў аднавіць "гістарычнае аблічча" гэтага месца?

Але гэта таксама толькі здагадкі.

Ёсць і яшчэ адна версія. Некаторыя краязнаўцы лічаць, што вежу пабудавалі не для прыгажосці. Такія павінны былі ўзводзіцца праз кожныя паўкіламетры. А ў іх — назіральныя пункты СПА. Гэта значыць, у кожнай вежцы павінна было сядзець па салдату з біноклем. Калі б салдат заўважыў самалёт, яму варта было б патэлефанаваць "куды трэба". І ў Мінску ёсць каля 50 розных такіх вёсак — у тым ліку, напрыклад, вежа дома "пад шпілем" на вуліцы Камуністычнай.

Праўда? Міф? Здаецца, гэтага не праверыць.

Архітэктары думалі аб Рымскай імперыі?

Французскі навуковец Фаб'ена Бэла заўважае, што гэтая васьмікутная вежка нагадвае яму вежу ў адным з праектаў брытанскага каралеўскага палаца Уайтхол. Ён згарэў, але некаторы час быў самым вялікім у Еўропе.

Прыгледзьцеся да гэтага малюнку Уйатхола. Вы хутка знойдзеце на ім вежу, якую шмат разоў бачылі, калі гулялі па праспекце Незалежнасці ў Мінску.

Але іншая заўвага француза ўразіць вас яшчэ мацней. Бэла ўбачыў дзіўнае падабенства цэнтральнай часткі Мінскага КДБ і порціка храма імператара Актавіяна Аўгуста ў Пуле. Рымскі імператар быццам бы пазбягаў абвясціць сябе ў адкрытую манархам, тым не менш прыбраў да рук столькі пасад, што фактычна кіраваў дзяржавай.

Ці не намёк гэта?

Дарэчы. А які музейны пакой вы б адкрылі ў гэтай вежцы?