"Культура на заўтра". Жбанкоў — пра тое, што робяць у Беларусі сёння

14/02/2025 - 11:49

"Патаемная культура" Беларусі / unsplash.com

У 2020 годзе зламалася матрыца, якая абнуліла генералаў беларускай культуры, але дала прастору іншым творцам. Як унутры краіны, так і па-за яе межамі. Пра гэта ў эфіры Еўрарадыё разважае культуролаг Максім Жбанкоў.

— Ломка матрыцы, якую мы ўсе перажылі ў 2020-м і пасля, зрабіла вельмі істотную справу, якую, магчыма, трэба было б зрабіць крыху раней. Яна абнуліла папярэдніх генералаў папярэдняга рок-н-ролу і генерацый. Магчыма, гэта вельмі крыўдна для генералаў і для іх інерцыйнай аўдыторыі, але пачаўся адлік новага часу і адпаведна адлік новых культурніцкіх герояў. Узначаліць культуру немагчыма, як і не магчыма яе забараніць.

Паспрабуйце забараніць спяваць. Паспрабуйце забараніць кахаць. Паспрабуйце забараніць дыхаць, у рэшце рэшт. Нічога не атрымаецца, бо культура існуе проста таму, што людзям хочацца спяваць, кахаць і дыхаць.

Максім Жбанкоў кажа, што ў апошнія гады мы атрымалі шанец на культурніцкую экспансію і пашырылі кола свайго ўплыву. Цяпер беларуская культура не толькі ўнутры краіны, але “і ў Берліне, і ў Варшаве, і ў Празе, і ў Нью-Ёрку — паўсюль, куды дацягваецца беларуская культура”.

— Кожная культурніцкая інавацыя пачынаецца як нейкі нізавы варушняк, — нагадвае эксперт. — Калі хтосьці проста ў нейкім гаражы ўключае гітарку на поўную моц і пачынае граць штосьці няўцямнае, а потым аказваецца, што гэта Лявон Артуравіч Вольскі.

Тое самае і з нейкімі іншымі рэчамі. Заўсёды ўсё пачынаецца з альтэрнатывы, з несістэмных спробаў агучкі прасторы. І вось гэтая несістэмная агучка прасторы нікуды не падзелася нават у нашай сітуацыі.

У мяне ёсць сябры, якія засталіся ў Беларусі — дай Бог ім здароўя і плёну. Я ведаю, што і як там робіцца — можа не так шмат, як хацелася б, але ёсць жыццё па-за беларуска-польскай ці па-за беларуска-літоўскай мяжой. І гэта мяне вельмі радуе, і гэта, на мой позірк — сур’ёзная падстава паважаць тых, хто застаўся ў Беларусі, і тых, хто, нягледзячы ні на што, робіць сваю справу.

Максім Жбанкоў кажа, што яму, можа, нешта не спадабаецца з творчасці прадстаўнікоў новай хвалі беларускай культуры, але гэта нармальна.

— Хутчэй за ўсё, гэтыя людзі будуць працаваць і размаўляць зусім інакш, чым я прызвычаіўся і магу для сябе прыняць. Але гэта абсалютна нармальна, бо яны не мусяць мне падабацца.
Яны мусяць быць шчырымі, адчайнымі, смелымі. Магчыма, там будзе крыху іншы слоўнік і не тыя зусім акорды… Гэта ўсё абсалютна супер і гэта ўсё жывое жыццё, якое заўсёды існуе па-за межамі канонаў.

Эксперт яшчэ раз падкрэслівае, што беларускія творцы працягваюць працаваць унутры Беларусі.

— Яны здымаюць свае патаемныя стужкі, пішуць свае патаемныя тэксты і агучваюць свой патаемны рок-н-рол. Усё гэта — культура на заўтра, якая, магчыма, сёння выконвае неверагодна істотную функцыю. Яна не проста захоўвае творцаў, яна захоўвае любоў да культуры. Яна захоўвае тую самую беларускую ідэнтычнасць, якая, насуперак усяму, як гэта было заўсёды ў гісторыі, нікуды не падзелася і нікуды не падзенецца.